Staking pozwala zarabiać pasywnie bez żadnego wysiłku i oferuje całkiem niezłe zwroty, jednak te zwroty są określone w tokenach, nie w dolarach. Bardzo ważne, abyś zrozumiał, że zarabianie na stakingu pozwala zwiększać stan posiadanych tokenów, a twoje zarobki w dolarach, czy złotówkach są już uzależnione od ich ceny rynkowej. Jeśli ta wzrasta, zarabiasz więcej, nie tylko na nagrodach, ale i na początkowej inwestycji. Analogicznie, jeśli spada, tracisz.
Artykuł poprowadzi cię przez proces delegacji, jednak nie jest poradą inwestycyjną. Decyzje o zakupie konkretnych kryptowalut musisz podjąć sam.
Jak działa staking?
W Proof of Stake walidatorzy obsługują węzły, które biorą udział w konsensusie, weryfikacji i dodawaniu nowych bloków do łańcucha. Chociaż szczegóły i nazwy algorytmów mogą się różnić w zależności od sieci, tak zazwyczaj o wyborze walidatora, który doda blok i otrzyma opłaty transakcyjne decyduje jego „stake”, czyli stawka, którą zablokował jako zabezpieczenie, które może stracić w całości lub w części (znów zależy od projektu) jeśli spróbuje szkodzić sieci.
Często, aby rywalizować o nagrody trzeba zablokować tokeny warte bardzo dużo. Tak dużo, że jeden walidator może sobie z tym nie poradzić i tutaj do gry wchodzi delegacja.
Delegacja
Najprostszą i w tym momencie najpopularniejszą metodą uczestnictwa w stakingu jest delegacja. W pewnym sensie polega to na „oddaniu” naszych tokenów (a raczej siły naszego głosu - nic nie oddajesz!) walidatorowi, który dzięki nim ma większą szansę na dodanie bloku. Oczywiście działa to w sposób zdecentralizowany, ustalony przez protokół i walidator nie może nam w żaden sposób ukraść naszych aktywów.
Blokujemy nasze tokeny w stakingu (czasem nazywa się do również „powiązaniem” z ang. bonding) i zarabiamy nagrody składające się z części opłat transakcyjnych oraz inflacji, czyli nowo wybijanych tokenów.
Każdy z walidatorów pobiera za swoje usługi opłatę w postaci części naszych nagród, np. 5%. Co ważne, prowizja dotyczy tylko nagród, w końcu to on obsługuje węzeł i bierze na siebie koszty utrzymania i zakupu sprzętu lub serwera.
W pewnym sensie delegacja działa jak zrzutka. Wiele osób składa się, aby móc uczestniczyć w konsensusie i otrzymuje w zamian nagrody. Jeśli chodzi o to jak stakować można to robić na kilka sposobów.
W tym artykule i kolejnych częściach zajmiemy się najlepszymi sposobami, czyli takimi, które działają w sposób zdecentralizowany, który całkowicie kontrolujemy, dlatego nie będzie tutaj np. stakingu poprzez giełdy. Skupimy się także na portfelach przeglądarkowych, które oprócz stakingu pozwalają na komunikajcę z DApps więc nie trzeba zapisywać kolejnych kluczy jeśli zechcesz komunikować się ze zdecentralizowanymi aplikacjami sieci.
Czy delegacja jest bezpieczna?
W dużym skrócie, tak. Jedyne ryzyko, które jest ściśle powiązane z delegacją to „slashing”, czyli kara w postaci „obcięcia” procenta stakowanych tokenów. Ma to miejsce jeśli walidator szkodzi sieci zarówno umyślnie np. próbuje oszukiwać, jak i nieumyślnie - zbyt często jest off-line, ponieważ np. ma niestabilne połączenie z Internetem. Slashing dotyczy zarówno walidatora jak i wszystkich jego delegatorów! Oczywiście to, czy występuje i jak działa zależy już od danej sieci.
Tip: Powstaje wiele firm, których specjalnością jest dbanie o różne sieci. Są to profesjonalni walidatorzy. Zakładają własne węzły i zarabiają na prowizjach. Przykłady takich firm to Everstake, czy Staked. Jeśli nie wiesz do kogo delegować, takie firmy są pewnym źródłem bezpieczeństwa i jakości.
Tip 2: Prowizja 100% oznacza, że walidator nie chce twoich delegacji i nic z nim nie zarobisz. Z kolei walidator ze zbyt niską prowizją, a nawet i zerową może okazać się niepewny i niewarty zaufania, choć to oczywiście zależy od samego walidatora i jego statystyk.
Jak stakować?
Cardano
W Cardano walidatorzy zostali nazwani „operatorami pul”. Ich zadania są takie jak w innych protokołach, mają zabezpieczać sieć i dodawać bloki, za co otrzymują nagrody, którymi dzielą się z wszystkimi delegatorami. Szansa na to, że węzeł zostanie wybrany wzrasta proporcjonalnie do stawki delegowanej do danego węzła.
W tym momencie zwroty z delegacji Cardano wynoszą około 3% rocznie, a w stakingu zablokowane jest 62% podaży w obiegu (dane Staking Rewards). Delegować można bardzo łatwo, zarówno z wykorzystaniem portfela Daedalus, jaki i Yoroi. Dla wygody można wybrać Yoroi, który w przeciwieństwie do Daedalus jest portfelem lekkim, w formie rozszerzenia przeglądarki.
Jak delegować ADA z portfela Yoroi
(Najpierw należy portfel zainstalować. W artykule o MetaMask tłumaczę cały proces od A do Z. Instalacja w przypadku każdego portfela przeglądarkowego jest niemal identyczna):
1. Jeśli jeszcze nie masz portfela pobierz go z OFICJALNEJ strony, jako rozszerzenie przeglądarki (lub wersja mobilna, zależy co wolisz)
2. Następnie utwórz nowy portfel lub importuj jeśli już posiadasz
3. Podaj dowolną nazwę portfela i ustal hasło.
4. Kolejnym krokiem jest bardzo ważne zapisanie frazy seed. Bez niej nie odzyskasz dostępu do portfela jeśli zgubisz hasło, telefon, czy komputer.
5. Po potwierdzeniu zapisania frazy portfel jest gotowy. Możesz przesłać na niego ADA. Twój adres jest podany w zakładce "Receive". Jeśli importowałeś portfel ADA ze środkami pojawią się one od razu.
5. Delegacja odbywa się z zakładki „Delegation List”.
6. Należy wybrać pulę i kliknąć Delegate (pamiętajcie o opłacie i nie delegujcie bardzo małych kwot - po prostu się nie opłaca).
7. Po delegacji możecie zmieniać wybraną pulę dowolnie, czyli re-delegować.
Co ciekawe, w tym przypadku nie tylko ADA w ogóle nie "opuszcza" naszego portfela, ale nie ma żadnego czasu odblokowywania. ADA możemy po prostu przesłać co automatycznie kończy staking.
Jak wybrać pule stakingowe ADA?
Z jednej strony nie jest to takie proste, bo jest sporo zmiennych, które decydują o maksymalnym możliwym zwrocie, z drugiej… jest banalne. Tak naprawdę możesz wybrać pulę po ROA, czyli oczekiwanym rocznym zwrocie ADA w procentach. Warto jednak kierować się ważnymi statystykami takimi jak "Pledge", czyli ADA, które walidator/pula przeznaczyła z własnej kieszeni. Szczegółowe dane o każdej puli możesz znaleźć na adapools.org.
Jak długo czeka się na pierwszą nagrodę?
Działanie stakingu ADA opiera się o tzw. snapshoty i epoki. Epoka w Cardano trwa 5 dni. Na końcu każdej robione jest „zapis” stanu blockchaina i wszystkich adresów, które stakują, jednak będzie on wykorzystany nie od razu w następnej epoce, a jeszcze kolejnej. Czyli, jeśli rozpoczniesz staking w epoce 290 będzie on aktywny w epoce 292. Kalkulacja nastąpi w 293, a nagrodę otrzymasz w 294. Oznacza to, że ponad 2 tygodnie oczekuje się na pierwszą nagrodę, jednak później nagrody będą spływać już cały czas (co epokę, czyli co 5 dni).
Kalkulator stakingu ADA:
Oczywiście wyliczenia powyższego kalkulatora należy traktować czysto informacyjnie, nie należy podejmować, żadnych decyzji finansowych tylko na jego podstawie.
Ryzyko stakowania ADA
Cardano można stakować bez żadnego ryzyka. Nie ma slashingu, ani żadnych blokad. Oczywiście ryzyko w postaci spadku ceny lub upadku Cardano i każdej innej kryptowaluty zawsze istnieje.
Binance Smart Chain
Delegacja Binance Smart Chain (NIE BINANCE CHAIN - WAŻNE) jest jeszcze prostsza niż w przypadku Cardano. Binance Smart Chain wykorzystuje algorytm Proof of Stake Authority i posiada 21 aktywnych walidatorów, którzy otrzymują nagrody.
Aktualny zwrot wynosi około 1.7% rocznie, jednak zależy tylko i wyłącznie od opłat pobieranych przez sieć, BNB nie ma inflacji. W stakingu znajduje się 15% podaży. Aby delegować BNB należy przejść na stronę Staking Binance, podłączyć portfel Binance Chain Wallet, wybrać walidatora i kwotę BNB, którą chcemy nominować (minimum 1 BNB).
Jak delegować BNB z portfela Binance Wallet
Jeśli nie posiadasz rozszerzenia Binance Wallet możesz go pobrać z wyżej wspomnianej strony wybierając z menu „Wallet” > „Binance Chain Wallet (Extension)”.
Instalacja wygląda właściwie tak samo jak w przypadku portfela Yoroi i każdego innego rozszerzenia. Tworzysz lub importujesz konto, zapisujesz i potwierdzasz frazę seed.
Aby nominować BNB musisz wybrać sieć Binance Smart Chain:
Na stronie binance.org/en/staking podłączasz swój portfel, na którym posiadasz ponad 1BNB, wybierasz walidatora klikając „Delegate”, wpisujesz kwotę i to wszystko.
W przypadku BNB występuje już okres tzw. „unbondingu”, który trwa co najmniej 7 dni. Po odblokowaniu dopiero po takim czasie można przesyłać BNB.
Jak wybrać walidatora BNB?
Tutaj wybór jest dość prosty. Tylko 21 walidatorów z największym stake, czy jak pokazano na wyżej wymienione stronie „Voting Power”, zarabia nagrody (status Active). Delegować musisz do jednego z topowych 21. Możesz kierować się APR i prowizją.
Jak długo czeka się na pierwszą nagrodę?
Na pierwszą nagrodę czeka się jeden dzień. Nagrody są otrzymywane raz dziennie o 00:00 czasu UTC.
Ryzyko stakowania BNB
Slashing w Binance Smart Chain jest, natomiast dotyczy walidatora. Użytkownik straci jedynie nagrody z danego dnia.
Solana
Staking Solana jest trochę bardziej skomplikowany, czasochłonny i wymaga tworzenia kont stakingowych… na szczęście mamy Phantom. Portfel Phantom pozwala delegować SOL w dosłownie 3 kliknięciach.
Delegacja zapewnia aktualnie około 7% rocznie. W stakingu znajduje się 72% uprawnionych tokenów. Za pomocą Phantom cały proces jest banalnie prosty.
Jak delegować SOL używając Phantom
Po pierwsze musisz posiadać rozszerzenie, które znajdziesz na oficjalnej stronie projektu. Linki znajdzie w naszym katalogu.
Cały proces instalacji jest identyczny do poprzednich. Pamiętaj o zapisie fraz seed!
- Powyższy gif raczej wszystko wyjaśnia. Po instalacji i depozycie SOL kliknij „Solana” w panelu głównym rozszerzenia
- Następnie wybierz „Start earning SOL”
- Kolejny krok to wybór walidatora (procenty obok każdego to jego prowizja).
- Następnie wpisujesz kwotę i wysyłasz transakcję.
Jak wybrać walidatora SOL?
Aby zwiększać decentralizację należy delegować do tych posiadających mniejszy stake, ale możesz wybrać dowolnie, np. po wysokości prowizji. Powinieneś także kierować się (jak zawsze) czasem on-line i ogólną reputacją walidatora. Szczegółowe informacje dotyczące każdego z nich najlepiej sprawdzić na www.validators.app.
Jak długo czeka się na pierwszą nagrodę?
W Solana występuje coś takiego jak „rozgrzewka”, która trwa 2 dni. Następnie co epokę nagrody są dystrybuowane do każdego walidatora i delegatora oraz automatycznie re-delegowane jako aktywny stake.
Ryzyko stakowania SOL
W Solana występuje ryzyko utraty 100% SOL, jeżeli walidatorowi, któremu oddelegowaliśmy zostanie udowodnione oszustwo. Slashing nie jest jednak automatyczny, decyduje o tym zarządzanie on-chain. Dodatkowo unbonding trwa 2 dni.
Podsumowanie
Jak widać delegacja jest bardzo prosta, zwłaszcza jeśli korzysta się z odpowiednich narzędzi. Bardzo podstawowa wiedzy wystarczy, aby znaleźć pewnych walidatorów, z którymi ryzyko slashingu jest praktycznie zerowe.
W następnej części przyjrzymy się kolejnym projektom takim jak Cosmos, Avalanche, Elrond i Polygon. Dodatkowo osobny artykuł poświęcimy Kusama i Polkadot, ponieważ nominacja i zasady, jakie rządzą tymi sieciami nie są tak jasne i proste jak w innych przypadkach.
Jeśli coś jest dla was niejasne, zapraszamy na do zadawania pytań na Twitterze lub przez e-mail. Pamiętajcie, że nikt nigdy nie poprosi was o dostęp do komputera, jakiekolwiek pliki lub frazę seed!
Zapraszam do części drugiej, w której poznasz więcej projektów: