Raczej nie musimy wyjaśniać czym jest giełda kryptowalut, ale zróbmy to pokrótce. Giełda to platforma, która pozwala na wymianę jednych aktywów cyfrowych na inne, a także walut fiat (złotówki, euro, dolary itp.) na tokeny. Oczywiście w tej branży wszystkie mają postać aplikacji internetowej. Oprócz standardowej funkcji wymiany, giełdy oferują także inne możliwości takie jak wzięcie pożyczki, udział w przedsprzedażach, staking i wiele więcej.
Giełdy dzielą się na dwa rodzaje:
- Scentralizowane
- Zdecentralizowane
Oba typy mają swoje wady i zalety. Przyjrzyjmy się czym są, jak działają i jak wyglądają dane dotyczące ich rozwoju.
Scentralizowane giełdy (CEX)
Giełdy scentralizowane są tworzone, rozwijane i zarządzane przez firmy. To te firmy decydują jakie aktywa są dostępne do kupienia na platformie, mogą wykluczać użytkowników z danych krajów z części lub całości swoich usług oraz pobierają opłaty za każdą wymianę, co stanowi główne źródło ich dochodu. Większość giełd pozwala na zakup kryptowalut bezpośrednio za gotówkę, przy użyciu karty lub przelewu, a także pozwala na wymianę krypto-krypto.
Do korzystania z giełd scentralizowanych wymagana jest weryfikacja. Niektóre po wprowadzeniu podstawowych danych takich jak imię, nazwisko i adres pozwalają na korzystanie z oferty w ograniczonym stopniu. Dopiero pełna weryfikacja związana z przesłaniem dokumentu tożsamości i dowodu adresu pozwala cieszyć się dostępem do całości usług i nielimitowanych wypłat (lub limitowanych, ale do bardzo dużych kwot).
Jak działają CEX?
Działanie takich giełd jest dość proste i opiera się na księdze zleceń. Księga zleceń jest przedstawieniem wszystkich ofert kupna i sprzedaży kryptowalut po danej cenie. Użytkownicy mogą wymieniać po cenach jakie ich interesują, czyli wystawić własną ofertę, lub jeśli te wystawione im odpowiadają szybko sprzedać (lub kupić) daną ilość.
Można także korzystać z wielu narzędzi takich jak dźwignie, zlecenia stop itp.
Użytkownicy muszą wpłacać i wypłacać aktywa z giełdy, lecz przy wypłatach również jest pobierana prowizja. Przy wpłatach, należy poczekać na określoną przez giełdę ilość potwierdzeń.
Listę giełd znajdziesz w naszym katalogu.
Dane
To jak bardzo giełdy się rozwinęły jest widoczne gołym okiem. Coraz lepsze interfejsy, łatwiejsza obsługa, bogate oferty i przede wszystkim rosnący wolumen obrotu (interesuje nas rynek spot).
Największą giełdą pod względem obrotu pozostaje Binance, która w rekordowym maju 2021 roku zanotowała 1.51 biliona dolarów obrotu. W tym samym czasie daleko z tyłu znalazła się giełda Huobi 271 miliardów dolarów obrotu oraz OKEx niecałe 242 miliardy. Dopiero na czwarty miejscu zameldowała się Coinbase z ponad 201 miliardami. Pierwszą piątkę zamknął Kraken, nieco ponad 100 miliardów obrotu.
Całkowity obrót na giełdach spot śledzonych przez The Block w rekordowym maju wyniósł 2,31 biliona dolarów, ale warto mieć na uwadze, że wiele giełd jest z tego równania wykluczone.
Na wykresie bardzo dobrze widać, że rekordowy do tej pory grudzień 2017 i styczeń 2018 przebiliśmy już w grudniu 2020 roku i to o ponad 71 miliardów, a już bardzo blisko było w listopadzie. Porównując poprzednio rekordowy grudzień 2017 roku do maja br. otrzymamy wzrost o 566%, a wcale nie jest powiedziane, że to już koniec bicia rekordów…
Obrót największych siedmiu giełd od początku 2021 roku:
Całkowity obrót na 7 największych giełdach w 2021 roku do 31 lipca wyniósł 10455 miliardów dolarów, czyli 10 bilionów i 455 miliardów dolarów, co daje średnio dziennie niecałe 50 miliardów dolarów obrotu. Dla porównania, giełda Nasdaq ma obrót na poziomie ponad 200 miliardów dolarów dziennie, a w 2019 roku całkowity obrót akcjami wyniósł 61.139 bilionów dolarów, czyli ponad 5 bilionów miesięcznie.
Wszystkie te dane pokazują nie tylko wzrost adopcji kryptowalut na świecie i sektora giełd, ale także pokazuje że rynek nadal może rosnąć. Zwieńczeniem rozwoju, a raczej pierwszej fazy rozwoju i początkiem nowej ery w tej branży jest wejście Coinbase na giełdę, której akcje w dzień wejścia, 14 kwietnia, osiągnęły wartość ponad $400 co sprawiło, że wycena Coinbase wyniosła ponad 100 miliardów dolarów. W ślad za nią mogą podążyć kolejne.
Wady i zalety
Podobnie jak wszystko, giełdy scentralizowane mają swoje wady i zalety, zwłaszcza jeśli porównamy je do zdecentralizowanych, o których za chwilę. Giełdy scentralizowane są coraz bezpieczniejsze i przechowywanie tam niewielkich środków, zwłaszcza przez osoby niedoświadczone nie jest już aż takim błędem jak kiedyś, choć nadal powinno się mieć władzę nad swoimi kluczami! Niestety postępujące regulacje mogą i już odbijają się negatywnie na ich ofertach. Co więcej, niektóre nie przyjmują nowych użytkowników z niektórych krajów, na szczęście Polski to nie dotyczy.
| Zalety | Wady |
|
|
Zdecentralizowane giełdy (DEX)
W przeciwieństwie do scentralizowanych protokoły DEX nie są kontrolowane przez żadną firmę, a nad ich rozwojem i wprowadzaniem zmian czuwają DAO, czyli Zdecentralizowane Organizacje Autonomiczne. Nad różnymi aspektami działania giełd głosują posiadacze tokenów zarządzających. Mimo że protokół jest zdecentralizowany, to nie tak dawno Uniswap pokazał, że główne aplikacje giełd mogą już być kontrolowane przez fundacje lub jednostki, które mogą wykluczać z handlu konkretne tokeny i choć te nadal są dostępne w protokole, to jednak „zwykły użytkownik” nie posiada wiedzy jak dostać się do nich bez gotowej aplikacji.
Jak działają DEX
Giełdy zdecentralizowane zdecydowanie różnią się od scentralizowanych. Po pierwsze opierają się o smart kontrakty, które odpowiadają za każdy aspekt działania giełdy. Po drugie wymiana odbywa się poprzez wybranie interesującej nas pary tokenów i zamianę po aktualnym kursie, nie ma również możliwości zakupu za gotówkę (chyba że jest dostępna integracja z serwisem zewnętrznym). Po trzecie i najważniejsze największe korzystają z modelu AMM, w którym księgi zleceń są zastąpione przez pule płynności.
Wymiana na giełdach zdecentralizowanych odbywa się poprzez ingerencje ze smart kontraktem, który odpowiada za przechowywanie tokenów. Tokeny do smart kontraktu wpłacają użytkownicy, którzy w zamian za to, czyli za dostarczenie płynności, są wynagradzania opłatami transakcyjnymi. Muszą oni wpłacić po równo z każdej pary, którą dostarczają np. 1 ETH + równowartość 1 ETH w USDC. Samo dostarczanie płynności nie jest takie proste i wiąże się z ryzykiem. Więcej o AMM i ryzyku przeczytasz w tym artykule:
Do korzystania z giełdy nie jest wymagana weryfikacja, ani nawet rejestracja, wszystko odbywa się poprzez połączenie portfela z aplikacją. Wraz z rozwojem DEX pojawiły się nowe projekty, które nadal działają w sposób zdecentralizowany, ale pozwalają na korzystanie ze zleceń limit, księgi zleceń, a także inaczej podchodzą do dostarczania płynności.
Dane
Prawdziwy boom giełdy zdecentralizowane przeżyły na przełomie lipca i sierpnia 2020 roku.
Od tamtego momentu wyłonił się zdecydowany lider, czyli wspomniany już wcześniej Uniswap, który zyskał tak ogromną popularność dzięki wprowadzeniu wersji drugiej V2. W rekordowym maju 2021 zdecentralizowane giełdy dobiły do ponad 162 miliardów dolarów obrotu nie uwzględniając PancakeSwap V2, które odpowiada za prawie drugie tyle, o czym później.
Oprócz czasów eksplozji Binance Smart Chain i ogromnej popularności PancakeSwap czyli luty, marzec i kwiecień 2021, Uniswap V2 odpowiadał za co najmniej 50% obrotu giełd zdecentralizowanych, trzeba jednak zwrócić uwagę, że wykres nie obejmuje PancakeSwap w wersji 2.
Jeśli doliczymy PancakeSwap V2, a musimy wliczyć, wychodzi na to, że obie te giełdy są mniej więcej po równo odpowiedzialne za udziały w rynku. Co więcej, według danych Coingecko w maju największa giełda BSC miała obrót na poziomie 129 miliardów dolarów, w czerwcu było to 61 miliardów, a w lipcu 25 miliardów. Liderami DEX, oprócz tych już wspomnianych są: SushiSwap, Curve, 0x i Balancer.
Możemy także sprawdzić inne ważne dane, czyli całkowitą zablokowaną wartość (TVL) w protokołach. W tym momencie, liderem w tej dziedzinie jest Curve z niecałymi 11 miliardami dolarów. Daleko za nim znajduje się PacakeSwap z 5.3 miliardami i Uniswap V2 4.86 miliarda. Kolejne miejsca okupują SushiSwap, Balancer i… znów Uniswap tyle że w wersji V3.
Jeśli porównamy DEX do CEX to obrotem nieraz potrafią dorównać, a nawet przebić duże scentralizowane giełdy. Uniswap i PancakeSwap już teraz mają większy obrót niż giełdy takie jak FTX, Kraken, czy KuCoin. Do tych największych jeszcze dużo brakuje, ale przypomnijmy, że tak naprawdę DEX dopiero rozpoczynają swój podbój rynku.
Wady i zalety
Jeśli chodzi o wady takich rozwiązań można na pierwszym miejscu umieścić różnego rodzaju oszustwa tzw. “exploity”, haki i rug pull. Są to największe niebezpieczeństwa, które potrafią dość skutecznie pozbawić wielu osób płynności, którą dostarczyli, bo to właśnie dostawcy płynności, ale również posiadacze zaatakowanych tokenów obrywają najmocniej. Do tego dochodzi ryzyko Impermanent loss. Dodatkowo, wymiana ze względu na opłaty sieciowe potrafi być w wielu wypadkach droższa niż na CEX.
Największą zaletą tych giełd jest to, że dzielą się zyskiem ze swoimi użytkownikami. Giełdy scentralizowane zyski zabierają dla siebie, chyba że bierzesz udział w programach afiliacyjnych. Z drugiej strony DEX całość opłat, lub większość, przekazują użytkownikom, a dokładniej mówiąc dostawcom płynności.
Największą zaletą jest decentralizacja i to, że każdy odpowiada za swoje środki. Do tego, jeśli trzymamy nasze tokeny w jednym portfelu, po podłączeniu go do giełdy mamy możliwość natychmiastowej wymiany wszystkiego co posiadamy, o ile jest odpowiednia para i płynność.
| Zalety | Wady |
|
|
CEX vs DEX
Każdy dokona swojego wyboru w tej kwestii. Scentralizowane giełdy mają kontrolę nad naszymi danymi i pieniędzmi, które sami z własnego wyboru im przekazujemy. Nie są już tak narażone na ataki jak kiedyś (co nie znaczy, że w ogóle nie są) i oferują sporo bonusów do podstawowej funkcjonalności jaką są wymiany jednych aktywów na drugie. Z kolei DEX pozwalają każdemu na handel, niezależnie od jego narodowości, bez weryfikacji i rejestracji oraz pozwalają zarabiać na dostarczaniu płynności. Do tego sami odpowiadamy za bezpieczeństwo swoich kluczy, a co za tym idzie pieniędzy. Dla tych, którzy lubią sami dbać o bezpieczeństwo swoich środków, nie ufają firmom i nie lubią przekazywać swoich danych, DEX są idealnym rozwiązaniem, ale należy mieć na uwadze ryzyko związane z ich używaniem, również takie o którym tu nie wspomniałem jak np. zabawa ustawieniami poślizgu (z ang. slippage).
Tokeny giełd
Zdecydowana większość giełd CEX i wszystkie DEX posiadają własny token. Najczęstszym pytaniem jeśli chodzi o to “co jest lepsze” jest właśnie to, które tokeny są lepszą inwestycją. Nie jest to oczywiście żadna porada, ale obie inwestycje wydają się mieć sens.
Za tokenami giełd CEX przemawia ich przeznaczenie, jako paliwa ekosystemów. Wiele giełd rozwija własne sieci, takie jak BSC, Huobi Chain, KCC, itp. Inne giełdy skupiają się na funkcjonalnościach typowo giełdowych, czyli niższe opłaty i lepsze bonusy, jak FTX, a niektóre łączą jedno z drugim. Takie podejście tworzy popyt i może prowadzić do tego co na początku roku pokazała sieć BSC i natywny token sieci oraz giełdy Binance - BNB.
Tokeny giełd DEX z kolei nie zawsze posiadają wykorzystanie oprócz możliwości zarządzania, czyli głosowań, w których wiele osób i tak nie bierze udziału. Na szczęście wiele wykorzystuje natywne tokeny giełdy do wielu innych aktywności jak udział w loteriach, a inne stanowią absolutny trzon protokołu. Wiele posiada też niższą kapitalizacje niż CEX, co zwiększa ewentualne ryzyko, ale także potencjalne zyski.
Trzeba też pamiętać, że DEX rozwijają się bardzo szybko i stanowią jedną z głównych sił sektora DeFi co zdecydowanie zwiększa ich potencjał.
Oczywiście każdy token ma jedno podstawowe wykorzystanie jakim jest spekulacja. Reprezentują giełdę i oprócz wykorzystania w ekosystemie służą jako odzwierciedlenie wartości danego projektu, niejako są to akcje znane z tradycyjnych giełd. Te które dodatkowo tworzą popyt na swoje tokeny wykorzystując je w “jakiś” sposób mają większe szanse okazać się sukcesem w przyszłości i warto o tym pamiętać.
