W pierwszej części poruszyliśmy temat metawersum dość ogólnie. Sprawdziliśmy kto się w to angażuje, jak wyglądają prognozy dotyczące przyszłości metawersum oraz bardzo krótko przedstawiliśmy zalety zdecentralizowanych wirtualnych światów (oraz gier), opartych o blockchain i wykorzystujących NFT.
Jeśli jeszcze nie czytałeś części pierwszej o tytule: Czym jest Metawersum i dlaczego powinno Cię obchodzić? - zapraszamy tutaj:
W tym artykule krótko wyjaśnimy podstawy zdecentralizowanego metawersum, a następnie przeanalizujemy jego potencjał (a raczej pospekulujemy o nim). Sprawdzimy też, jakie ma zalety w porównaniu do tych scentralizowanych oraz co może stać na przeszkodzie w jego adopcji.
Artykuł nie stanowi porady inwestycyjnej i jest jedynie spekulacją. Zawsze przeprowadź własny research i podejmuj samodzielne decyzje. Wszystkie założenia zakładają trwający rozwój kryptowalut i adopcji Web3.
Czym jest zdecentralizowane metawersum?
Metawersum Axie Infinity nadal w budowie
Projekty metawersum działające w oparciu o łańcuchcy bloków i wykorzystujące NFT są postrzegane jako zdecentralizowane. Co prawda poziom decentralizacji danego świata zależy od bardzo wielu czynników, jednak znaczna większość oddaje lub będzie oddawać graczom bardzo dużą władzę i wolność.
Każde takie metawersum będzie działać wykorzystując technologię blockchain, czyli bazę danych powieloną setki (lub tysiące) razy, która śledzi i zapisuje wszystkie transakcje, a także pozwala w bardzo prosty sposób zweryfikować własność. Do łańcucha bloków można dodawać dane, ale nie można ich usuwać lub nimi manipulować. Co prawda ataki są możliwe, ale są również kompletnie nieopłacalne i wymagają ogromnych nakładów finansowych i/lub sprzętowych.
Każda gra i metawersum blockchain będzie w swoim działaniu wykorzystywać tokeny zamienne oraz niezamienne. Te zamienne mogą reprezentować wszystkie waluty lub inne proste środki, które nie różnią się wartością i właściwościami. Są to waluty używane na rynku, reprezentacja siły głosu w zarządzaniu, ale także ilość drewna, złota, strzały, naboje itp.
Tokeny niezamienne, czyli popularne NFT, reprezentują wszystkie unikalne przedmioty, które mogą mieć różną wartość i każdy musi być zapisany na łańcuchu bloków jako inny token. Takimi przedmiotami może być np. miecz, samochód, skin, statek kosmiczny, nazwa gracza itp.
Jak będzie wyglądać metawersum?
Jeden z wielu pomysłów na metawersum - The Sandbox
Większość wirtualnych światów będzie przypominać zwykłe gry multiplayer, które po prostu pozwalają na większe możliwości. Pamiętajmy, że nie każda gra blockchain jest automatycznie matawersum, choć wiele mocno aspiruje do tego miana, a inne wykorzystują je do celów czysto marketingowych.
W pewnym sensie nawet nie do końca wiemy gdzie leży granica rozróżniająca grę od metawersum, ani w ogóle czym będzie metawersum, które teoretycznie powinno być jednym, ogólnym wirtualnym światem. Tak oczywiście nie będzie.
Podobnie jak gry NFT, zdecentralizowane metawersum jest “oparte o blockchain”, ale co to dokładnie oznacza?
Duża część projektów będzie funkcjonować jak zwykłe gry MMO, które wymagają pobrania aplikacji. Najwyższej jakości projekty muszą tak działać z wielu różnych powodów takich jak to, że przechowywanie modeli on-chain jest bardzo drogie, a generowanie wszystkiego w sposób zdecentralizowany nadal nieefektywne, zwłaszcza w przypadku tytułów AAA.
To „oparcie” polega na tym, że waluta danego metawersum wykorzystywana do handlu i głosowań w DAO jest przechowywana na blockchaine, podobnie jak prawo do używania danego NFT.
Nasza ziemia, ubranie, czy statek nie znajduje się bezpośrednio na łańcuchu bloków, a jest modelem w grze, którą zainstalowaliśmy. Połączenie portfela posiadającego konkretne NFT pozwala nam odblokować dodatkową zawartość. Nasze tokeny reprezentują prawo do używania danego przedmiotu, które to prawo możemy sprzedać, lub przesłać.
Wiele zdecentralizowanych metawersów… nie do końca będzie mocno zdecentralizowane, ale nadal pozwoli na ogrom możliwości zachowując plusy technologii blockchain i da prawdziwie poczuć własność każdego przedmiotu.
Oczywiście będą projekty, które planują działać w sposób całkowicie zdecentralizowany, np. Kanaria Skybreach, ale nie ma ich na ten moment zbyt wielu.
Potencjał
Zdecentralizowane metawersum ma sporo różnych funkcjonalności i pozwala monetyzować czas spędzany w grze np. poprzez tworzenie przedmiotów, handel ziemią, sprzedaż miejsca reklamowego, a nawet świadczenie usług.
Ile można będzie zarabiać? Jaki jest potencjał takiego metawersum?
Dokładne zarobki są niemożliwe do oszacowania i zależne od wielu czynników takich jak popularność świata, liczba użytkowników, ceny tokenów, a nawet lokalizacja naszej działki. Te blisko “centrum” stanowiące łakomy kąsek dla inwestorów i reklamodawców będą warte więcej, choć wiele światów będzie posiadać bardzo ograniczoną liczbę lądów, co sprawia, że każdy jest z natury rzadki.
Szacunki co do tego jak wielką okazją jest metawersum są bardzo różne i nie obejmują jedynie zdecentralizowanych światów, ale cały rynek z tym związany, czyli sprzęty VR i AR, aplikacje itp. Wiele wlicza także medycynę i inne dziedziny, które skorzystają na VR.
Jedno co łączy te przewidywania to… ich ogromna wycena. Emergen Research, który poruszyliśmy w części pierwszej, przewiduje niecałe 830 mld USD dochodów z tego rynku w roku 2028. Grayscale mówi o bilionowej okazji, porównując to do rynku gier, który (według nich) już dziś wyceniany jest na 2 biliony i cały czas rośnie.
Jeśli te cyfry wydają ci się za wysokie, poczekaj aż usłyszysz co sądzą o metaverse największe banki… Goldman Sachs oraz Morgan Stanley mają identyczne przewidywania i mówią o 8 bilionowej okazji:
Przyglądamy się dzisiejszej gospodarce cyfrowej, która stanowi około 20%, 25% gospodarki światowej… Widzimy, że gospodarka cyfrowa nadal się rozwija, a ponadto widzimy gospodarkę wirtualną, która będzie rosła w ramach i obok tej cyfrowej
Nawet jeśli te założenia są zawyżone, rynek, który w 2020 roku wyceniano na 50 mld USD, za kilka lat może być wart biliony dolarów. Przypominamy jednak, że wszystkie przewidywania dotyczą szeroko pojmowanego rynku związanego z metawersum, nie tylko światów zdecentralizowanych.
Co więcej, według Gartner, Inc. do 2026 r. 25% ludzi będzie spędzać w wirtualnych światach co najmniej godzinę dziennie na pracę, zakupy, edukację, kontakty towarzyskie i rozrywkę. Ile z tych 25% trafi do światów i gier blockchain? Tego nie wiemy, ale zakładając ciągły rozwój i rosnącą adopcję kryptowalut może to być spory kawałek.
Ile może być warte zdecentralizowane metawersum?
Nie można dziś ani wycenić przyszłej wartości rynku metawersum blockchain, ani tym bardziej stwierdzić, czy w ogóle przetrwa próbę czasu.
W czasie pisania artykułu kapitalizacja wszystkich tokenów projektów metawersum wynosi około 20 mld USD (zależy jakie projekty wliczamy w ten sektor, dane Coingecko). Zakładając ten sam potencjał wzrostu co cały sektor metaverse szacowany przez Emergen Research (40% CAGR), za 6 lat tokeny projektów metaverse mogą urosnąć do ponad 150 mld USD, dodając do tego oczywiście wiele nowych, jakie pojawią się po drodze. Ogólny potencjał kryptowalut, Web3 i bardzo gorąca narracja metawersum sprawia, że ta wycena może być znacznie wyższa.
Zmiennych jest tutaj jednak tak wiele, że wycena wirtualnych światów i gier NFT, czy ocena jaką jego część będą stanowić NFT (wycena wszystkich wirtualnych przedmiotów, ziemi itp.) a jaką tokeny zamienne, przychody reklamowe, czy prowizje handlowe itp. jest niemal niemożliwa.
Patrząc jednak przez pryzmat ogólnego zainteresowania metawersum i narracją “Web3” możemy dodać kilka miliardów do wyliczeń CAGR i określić potencjał tokenów metawersum na około 200 mld USD. Czy tyle właśnie może wynieść kapitalizacja powiązanych z metawersum kryptowalut? Wydaje się to sporą kwotą, ale wcale nie jest to niemożliwe, zwłaszcza dla kogoś, kto zna historię Internetu, czy kryptowalut. Internet miał być bezużyteczny, a BTC za $50000 był jedynie wytworem wyobraźni... Co nie oznacza, że historia powtórzy się również z metawersum!
Rozwój kryptowalut, Web3 i NFT jest ogromny więc, czy kapitalizacja tokenów wszystkich projektów bezpośrednio powiązanych z metaverse (oraz gier NFT) za kilka lat może osiągnąć połowę tego co Ethereum… już dziś? Natywna waluta jednej platformy smart kontraktów jest wyceniana na niemal 400 mld USD - co prawda największa i taka, która będzie podstawą dla wielu tokenów metaverse, ale nadal, tylko jedna.
Pytanie, które nasuwa się samo brzmi; Jakie projekty wliczamy w ogóle do tego sektora? Czy Ethereum jako baza dla wielu NFT jest projektem rynku metawersum? Jeśli tak, to 200 mld USD nie wydaje się imponującą wyceną, a krokiem w tył.
Wliczanie w ten rynek blockchainów L1, która mają różne zadania, nie tylko te powiązane z grami, raczej mija się z celem, co nie znaczy, że niektóre z nich nie wpisują się idealnie w tę narrację. Blockchain Efinity (wraz z Enjin), który skupi się właśnie na NFT i metawersum, czy token Immutable X, czyli rozwiązanie L2, które ma głównie być wykorzystywane przez zdecentralizowany gaming jak najbardziej mogą do tej wyceny zostać wliczone i będą.
Rynek gier
Projekt metawersum to w dużej mierze gra MMO. Czy da radę „uszczknąć” kilka procent znanemu nam dziś rynkowi gier? A jeśli tak to ile ten procent może być wart?
Grayscale wycenia rynek gamingowy na 2 biliony USD, kapitalizacja wszystkich firm powiązanych z grami to ponad 3.5 bln USD (ponad połowa Microsoft), a przychody tylko za 2021 rok są szacowane na 180 mld USD (dotyczy to tylko sprzedaży gier, subskrypcji takich jak Xbox pass i wydatków bezpośrednio w grach).
źrdóło: Newzoo.com
Według założeń ten rynek ma rosnąć niecałe 10% rocznie (CAGR) i za 6 lat ma przynosić ponad 300 mld USD przychodów rocznie! Ile z tego od siebie dodadzą gry NFT?
Co ważne, Newzoo nie uwzględniło w swoich wyliczeniach przychodów z reklam. Tylko gry mobilne miały wygenerować w 2021 roku niemal 100 mld USD dochodów, a popularne metawersa będą świetnymi miejscami dla reklamodawców, może nawet lepszymi niż dla graczy...
Czy wirtualne światy oparte o blockchain, które w większości będą po prostu grami, a dodatkowo świetnym miejscem dla reklamodawców (o ile zyskają adopcję) za kilka lat nie mają szans osiągnąć 10% dzisiejszej wyceny rynku gier (według Grayscale), który to przecież z roku na rok będzie tylko rósł? Ciężko porównywać kapitalizacje tokenów krypto do rynku gier, ale do czegoś odnieść się musimy.
Załóżmy, że za kilka lat tokeny projektów "meta" osiągną wycenę na poziomie 200 mld USD, czyli “tylko” 1/10 wyceny dzisiejszego rynku gier. Gdyby te przywidywania się sprawdziły, oznaczałoby to ponad 10-krotny wzrost (od początku 2022 roku) w kapitalizacji rynkowej tokenów powiązanych bezpośrednio z metawersum, tych, które już istnieją oraz tych, które dopiero się pojawią. To nie znaczy, że każdy projekt jest łatwym 10x! Jeden może wzrosnąć 10-krotnie, drugi 100-krotnie, a trzeci upaść (o czym w sekcji Liderzy rynku>>).
Nawet jeśli metawersum oparte o blockchain i kryptowaluty nie będzie najpopularniejszą formą rozgrywki i nie będzie stanowić znaczącej części globalnego rynku, nadal posiada ogromny potencjał, a wiele raportów wspomina, że to właśnie blockchain napędzi ten rynek, zresztą nie tylko ten…
Zalety
Co przyciąga i będzie przyciągać graczy do metawersum? Po pierwsze mnóstwo form monetyzacji, które dodadzą nową warstwę dla rozgrywki. Niemal wszystko będzie można wytworzyć i dosłownie wszystkim handlować. Pojawią się ścieżki wirtualnej kariery, a wirtualna ziemia będzie mogła zostać spieniężona na ogrom sposobów. Najpopularniejsze światy pozwolą czerpać ogromne zyski z reklam, które można będzie umieszczać na wielu różnych banerach, czy budynkach.
Każdy przedmiot, nick, wirtualna ziemia, budynek, ubranie itd. będzie czyjąś własnością zapisaną na łańcuchu bloków, z którą można będzie zrobić co nam się tylko podoba; wysłać znajomemu, sprzedać, albo spalić.
Każda gra i świat będzie miał własne zasady i możliwości, prezentował różne epoki, design, czy poziom graficzny, a do tego zapewni wiele nowych form rozgrywki, niemożliwych dziś w tradycyjnych grach. Takie światy będą ewoluować z czasem zmieniając się i prezentując nowe formy zabawy i rywalizacji.
No właśnie, w takich światach można będzie po prostu dobrze się bawić, nawiązywać znajomości, zakładać gildie, czy bractwa, brać udział w koncertach, wystawach i wielu innych wydarzeniach, a to wszystko w sposób anonimowy, w wielu wypadkach bez żadnych rejestracji i podawania prywatnych danych.
Nie można również zapominać o “interoperacyjności”, czyli możliwości współpracy wielu różnych gier i światów ze sobą, co pozwoli używać aktywów z gry A w świecie B i X.
Czy taka forma zabawy zawierająca obrót prawdziwymi pieniędzmi przypadnie do gustu graczom? Tego nie wiemy, możliwe że… nie. Wiele projektów pracuje nad tym, żeby zachęcać użytkowników darmowym startem i pozwolić zapoznać się z grą bez wydawania żadnych pieniędzy.
Wady i zagrożenia
Wiele zalet i ewolucji w rozgrywce nie oznacza, że ten pomysł nie ma wad.
Główną wadą oprócz wielu pytań dotyczących poziomu decentralizacji projektów metaverse jest sama aplikacja gry. Co jeśli firma odpowiedzialna za dany projekt przestanie nad nim pracować? Oczywiście wiele z nich nie ma takiego zamiaru, a ich dochody będą ogromne, co nie zmienia faktu, że w przypadku braku gry, nasze przedmioty i tokeny stają się bezużyteczne.
Dzięki wykorzystaniu łańcucha bloków ktoś mógłby przejąć projekt lub stworzyć grę opartą o te same zasoby, tylko po co, skoro może stworzyć coś swojego? Porzucenie rozwoju projektu, zwłaszcza takiego niekorzystającego ze zdecentralizowanej infrastruktury i polegającemu na aplikacji, jest sporym zagrożeniem, zwłaszcza w grze, w której obracamy prawdziwą wartością.
Kolejną wadą są wymagane inwestycje. Z jednej strony mamy ogrom możliwości zarobku, a z drugiej koszty, które nieraz mogą być wręcz absurdalnie wysokie. Nikt nie każe wydawać tysięcy dolarów, a rozgrywka w wielu wypadkach będzie początkowo darmowa (lub tania), ale trzeba liczyć się z tym, że jeśli się wciągniemy, możemy sporo wydać.
Jednak jednym z największych zagrożeń może okazać się prawo. Jak podejść do zdecentralizowanych gier i metawersów? Jak opodatkować zarobki, lub udowodnić koszty? Jak zaklasyfikować pracę w metawersum, która będzie możliwa? Jak traktować wirtualne kasyna? Te i wiele innych pytań, również światopoglądowych i etycznych, pojawi się na przestrzeni najbliższych lat.
Nie można też zapomnieć o ogromnej konkurencji, w skład której wchodzą takie firmy jak Meta, Microsoft, czy Disney, które planują odkroić spore kawałki tego bilionowego tortu.
Oprócz tego wszystkiego dochodzi również zagrożenie typowo kryptowalutowe. Wielu krytyków nadal uważa cały rynek za nic więcej jak bańkę, która w końcu pęknie i już nie powróci. Jeśli mają rację, to projekty metawersum, nadal bardzo powiązane z rynkiem krypto, mogą oberwać mocnym rykoszetem, a to odbije się na inwestycjach i może sprawić, że nigdy nie odzyskamy naszego wkładu finansowego.
No i oczywiście cały ten pomysł może okazać się ogromnym niewypałem, który oprócz obietnicy możliwości zarobku nie przyciągnie do siebie nikogo na dłużej.
Zagrożeń w tym wypadku jest mnóstwo, ale tak to już bywa. Bez dużego ryzyka nie można liczyć na duże zyski.
Potencjalni liderzy rynku metaverse? Jak na tym zyskać?
Inwestycje Animoca Brands - źródło: themediaword.com
Z grami jest tak, że przychodzą i odchodzą. Wiele projektów metawersum może odnieść sukces na miarę Counter-Strike, LoL, albo Minecraft i zostać z nami na dłużej, jednak nadal występuje sporo czynników ryzyka, które mogą sprawić, że dany świat straci na popularności, a co za tym idzie na wartości.
The Sandbox, Decentraland, czy Axie Infinity wydają się mieć sporą przewagę nad konkurencją, ale wcale nie oznacza to, że tę przewagę utrzymają. Wystarczy zagrać w Decentraland, aby przekonać się jak bardzo zestarzał się ten projekt jeszcze zanim osiągnął masową, czy tak naprawdę jakąkolwiek adopcję wśród graczy. Czy z taką rozgrywką i konkurencją ją osiągnie? To każdy musi już ocenić sam.
Jednym z najlepszych sposobów na zysk w przyszłości może wcale nie być inwestycja w największe tokeny gier takie jak właśnie SAND, ATLAS, czy ILV, a zakup ważnych i niedowartościowanych projektów związanych z infrastrukturą dla NFT i metawersów.
Krótkoterminowy potencjał natywnych tokenów wirtualnych światów (takich jak chociażby trzy wymienione wyżej) nadal jest spory, jednak długoterminowo należy pamiętać o sporej inflacji powodowanej przez odblokowywanie tokenów w czasie, która może skutecznie obniżać zyski.
Na dzień pisania (tej sekcji) artykułu w pełni rozwodnione kapitalizacje, czyli uwzględniające również tokeny, które jeszcze nie trafiły do obiegu to:
- Axie Infinity: 15.5 mld USD
- Decentraland 6.6 mld USD
- The Sandbox 13.2 mld USD
- Illuvium: 6.7 mld USD
- Star Atlas (ATLAS + POLIS): 2.8 mld USD
Tak. Przy aktualnej cenie AXS ($57) posiada on niemal taką kapitalizację rozwodnioną jak na dzień dzisiejszy wszystkie tokeny gier i metawersum…
czym jest kapitalizacja kryptowaluty
Inflacja może spowodować wzrost kapitalizacji, ale niekoniecznie cen. W wielu wypadkach warto poczekać na duże spadki i znaleźć bardzo fajne wejścia, no, chyba że uważamy, te wyceny za niskie lub gramy krótkoterminowo licząc na altseason i FOMO.
Najlepszymi sposobami na ogromne zarobki może być nie tyle inwestycja w tokeny popularnych już dziś gier i światów, a szukanie ryzykownych, nowych oraz niedocenionych projektów metawersum, które mogą zyskać popularność w przyszłości lub wspomniana wcześniej inwestycja w projekty infrastruktury, które pomogą renderować światy wirtualne (Phala, Render, Akash itp.), będą przechowywać duże ilości danych (Arweave, Subspace) pozwolą tanio wybijać i przesyłać NFT (Efinity, Immutable X, Enjin) lub podchodzą w rewolucyjny sposób do tokenów niezamiennych (RMRK, Secret Network). Wszystkie wymienione projekty, to jedynie przykłady - DYOR.
Znalezienie odpowiednich projektów i punktów wejścia jest bardzo istotne, aby nie tylko maksymalizować zyski, ale też minimalizować ryzyko.
Opisy kilku ciekawych projektów, które mogą sporo znaczyć dla przyszłości zdecentralizowanych gier i metwersów znajdziesz na Blokpres.
Podsumowanie
Metawersum jest rynkiem z ogromnym potencjałem i wydaje się nieuniknione, co nie oznacza, że ten pomysł przyjmie się na dłuższą… metę. Zagrożeń jest mnóstwo, a konkurencja, która może pożreć zdecentralizowane formy rozrywki ogromna.
Warto pamiętać o metawersum, zrobić własny reserach na temat jego potencjału i podejmować decyzje zgodne z własną akceptacją ryzyka. W przyszłości może się okazać, że znacznie większym ryzykiem niż inwestycja w projekty powiązane z metaverse, był jej brak…
