Stablecoiny dzielą się na dwie główne kategorie, scentralizowane i w pełni zabezpieczone dolarem (lub innymi aktywami), oraz zdecentralizowane, które mogą być algorytmiczne i niczym niezabezpieczone jak UST, albo zabezpieczone innymi kryptowalutami takie jak DAI.
Kapitalizacja rynkowa stablecoinów to 160 mld USD, z czego znaczna większość to 3 scentralizowane stablecoiny; USDT, USDC i BUSD. DAI, który jest zdecentralizowanym stablecoinem zabezpieczonym innymi aktywami cyfrowymi stanowi zaledwie 4% rynku z kapitalizacją na poziomie 6.4 mld USD. Czołową piątkę zamyka omawiany dzisiaj FRAX, którego kapitalizacja to zaledwie 1.5 mld USD.
Załamanie się UST sprawiło, że FRAX stracił niemal połowę swojej kapitalizacji, a największym wygranym całej tej sytuacji zostało USDC, które jest uważane za najbezpieczniejszy stablecoin.
Czy utrata zaufania do FRAX jest uzasadniona? Mam nadzieję, że ten artykuł pomoże znaleźć choć część odpowiedzi na to pytanie.
Artykuł nie stanowi porady inwestycyjnej. Zawsze wykonaj własny research i pamiętaj o ryzyku.
Czym jest Frax?
Frax zauważa, że zdecentralizowane stablecoiny popadają w skrajności. Jedne są niczym nie zabezpieczone, a drugie wymagają dużego zabezpieczenia potrzebnego do ich wybicia. Rozwiązanie niczym niezabezpieczone i w pełni algorytmiczne poległo z hukiem wraz z UST, natomiast zabezpieczone stablecoiny wymagają ogromnego kapitału, który jest nieefektywny.
Omawiany dziś projekt stara się stworzyć wysoce skalowalne, pozbawione zaufania, stabilne i w pełni działające na łańcuchu pieniądze.
Frax to otwarty źródłowo, zdecentralizowany i pierwszy częściowo algorytmiczny protokół stablecoin. Działa w wielu różnych sieciach, a ekosystem projektu tworzą dwa główne tokeny:
- FRAX: Zdecentralizowany stablecoin, którego wartość dzięki stosowanym mechanizmom zawsze ma być bliska $1.
- Frax Shares (FXS): Natywny token zarządzający i użytkowy protokołu, którego wartość determinuje rynek i adopcja FRAX.
FRAX jako stablecoin ma jeden cel - być stabilny, natomiast FXS znajduje wiele zastosowań w protokole nie tylko częściowo służąc do wybijania FRAX i głosowań, ale i do generowania zarobku, dzięki zastosowaniu znanego z Curve systemu “ve” oraz nowatorskiego dedykowanego dla Frax AMO. Zanim wyjaśnimy wszystkie te pojęcia sprawdźmy jak działa FRAX i jakie mechanizmy mają utrzymywać jego stabilność.
Jak działa stablecoin FRAX?
FRAX jest “częściowo algorytmiczny”. Co to znaczy? Zamiast zastosowania metody w pełni algorytmicznej lub w pełni zabezpieczonej łączy oba te sposoby i wykorzystuje je na swoją korzyść zwiększając efektywność kapitału.
1 FRAX może być wybity dzięki zdeponowaniu zabezpieczenia w wysokości $1 w postaci USDC (lub innego wspieranego aktywa) oraz dostosowywanej przez protokół części FXS.
docs.frax.finance/minting-and-redeeming
Dostosowywana przez protokół część FXS to tzw. “Collateral Ratio (CR)”, które decyduje o tym w jakim stopniu FRAX jest zabezpieczony. Jeśli CR wynosi 90% oznacza to, że aby wybić 1 FRAX należy zdeponować $0.9 wspieranego zabezpieczenia, np. w postaci USDC oraz FXS o wartości $0.1, który zostanie spalony, czyli usunięty z obiegu. Tak samo system działa w drugą stronę. Przy CR na poziomie 90%, za 1 FRAX można odebrać 0.9 USDC oraz FXS o wartości $0.1, który zostanie wybity.
Innymi słowy, podaż FRAX zawsze jest zabezpieczona w ustalonym stopniu, nie większym niż 100%, ale w długim terminie może dążyć do dowolnej wartości niższej niż 100%.
FRAX zawsze można wybić i sprzedać do systemu za 1 USD wartości. Powiązanie z ceną dolara jest utrzymywane dzięki arbitrażowi. Jeśli cena FRAX jest powyżej dolara, np. $1.02 można wybić FRAX za $1 i sprzedać go na rynku zachowując $0.02 dla siebie. Jeśli przykładowo na rynku kosztuje $0.98, można kupić FRAX i odebrać USDC oraz FXS o wartości $1. Od Collateral Ratio (CR) zależy ile w tym równaniu odbierzemy USDC, a ile FXS.
Collateral Ratio (CR)
CR jest dostosowywane poprzez “PIDController”, który opiera się na specjalnym wzorze zmiany wskaźnika wzrostu.
Wskaźnik wzrostu mierzy, jaka jest płynność FXS w stosunku do ogólnej podaży FRAX na zdecentralizowanych giełdach. Rozumowanie jest takie, że im wyższy wskaźnik wzrostu, tym więcej FRAX można odebrać przy mniejszej ogólnej zmianie procentowej podaży FXS. Ten system wspiera wysoką płynność, niskie poślizgi i ma zapobiegać negatywnym sprzężeniom, czy też znanej z LUNA “spirali” na FXS (im lepsza płynność, tym więcej można sprzedać nie wpływając znacznie na cenę).
CR jest dostosowywane minimalnie o 0.25%.
Balansowanie zabezpieczenia
W związku ze zmieniającym się CR oraz generowanym przychodom czasami protokół będzie zawierał nadwyżkę wartości zabezpieczenia lub będzie wymagał dodania zabezpieczenia, aby osiągnąć wymagany współczynnik.
Aby redystrybuować wartość z powrotem do posiadaczy FXS lub zwiększyć zabezpieczenie systemowe, w protokole wbudowane są dwie specjalne funkcje: “buyback” oraz “recollateralize”.
Jeśli CR wzrośnie a FRAX nie będzie odpowiednio zabezpieczony każdy może dostarczyć USDC do puli w zamian za FXS + 0.2% bonusu.
Jeśli zabezpieczenie jest większe niż potrzeba, np. z opłat za wybijanie i sprzedawanie FRAX można wpłacić FXS w zamian za USDC + bonus. FXS następnie jest spalane.
Algorithmic Market Operations Controller (AMO)
AMO to autonomiczne smart kontrakty, które wprowadzają nowe możliwości generowania dochodu, o ile nie zmieniają ceny FRAX. Oznacza to, że kontrolery AMO mogą wykonywać operacje na rynku, ale nie mogą wybić FRAX z powietrza i wpływać na jego powiązanie.
AMO pozwalają na wykorzystanie kapitału, jaki drzemie we Frax, aby zyskiwać wartość dla posiadaczy tokenów veFXS.
W tym momencie działa kilka AMO, które generują miliony dolarów przychodu dla protokołu FRAX. Trzy największe to:
Collateral Investor AMO - Przenosi zabezpieczenie USDC, do wybranych DeFi, które zapewniają niezawodny zysk, takich jak Aave, Compound, czy Yearn. Zarządzanie decyduje o tym, które protokoły są wspierane. Głównym wymogiem tego AMO jest możliwość natychmiastowego wycofania zainwestowanego zabezpieczenia.
Curve AMO - Dzięki temu AMO Frax wykorzystuje USDC, wybija FRAX (bez łamania zasad) i zapewnia płynność dla puli FRAX/3CRV na giełdzie Curve zacieśniając powiązanie. Frax stworzył tę pulę, dzięki czemu zarabia opłaty i nagrody CRV, które stanowią zysk projektu.
Liquidity AMO - Dostarcza płynność do giełd zdecentralizowanych i gromadzi zysk z prowizji wymian.
Wszelkie wygenerowane przychody z inwestycji miały podążać za “FXS1559”, regułą w protokole dla każdego AMO, aby kierować nadwyżkę wartości powyżej obecnego docelowego wskaźnika zabezpieczenia do posiadaczy FXS. Dzieje się to poprzez wybicie FRAX z 50% zysków, zamianę na FXS za pomocą najpłynniejszej puli i spalanie FXS. Jednak od grudnia za sprawą zarządzania zostało to zmienione i 100% zysków AMO jest kierowane do posiadaczy veFXS.
Stan wszystkich pul można śledzić na app.frax.finance/amos.
FXS i veFXS
FXS jest natywnym tokenem projektu Frax, którego kilka wykorzystań mogłeś już poznać czytając ten artykuł.
Początkowa podaż Frax Shares (FXS) została ustalona na 100 mln, z czego 65% trafi do społeczności na przestrzeni lat, a pozostałe 35% do zespołu i inwestorów, aktualnie w obiegu znajduje się 70% podaży.
Głównym zadaniem Frax Shares oprócz używania go do wybijania i spalania w ramach stablecoina FRAX jest blokowanie go do veFXS podobnie jak ma to miejsce w Curve, w celu zwiększenia siły swojego głosu, bonusów do nagród oraz zarabiania zysków protokołu.
FXS może być blokowany nawet do 4 lat, za co otrzymuje się maksymalną wartość veFXS, czyli 4-krotność blokowanych tokenów (np. za 100 FXS zablokowane na 4 lata otrzymamy 400 veFXS. Ta sama kwota zablokowana na 2 lata to 250 veFXS).
veFXS jest nietransferowalny i jedyną możliwością, aby go otrzymać jest zablokowanie FXS. Saldo veFXS zmniejsza się liniowo aż do wygaśnięcia blokady.
Podobnie do Curve za pomocą veFXS można głosować nad tym gdzie będą trafiać środki z puli 60% FXS przeznaczonych dla społeczności w ramach zachęt dostarczania płynności we wspieranych pulach.
Dystrybucja inflacji FXS
W momencie pisania artykułu zablokowanych jest 40% FXS na średnio 1.89 lat, ze średnim APR generowanym z przychodów AMO na poziomie 3.74%.
FPI oraz FPIS
Najnowszym produktem Frax są tokeny FPI oraz FPIS. FPI wykorzystuje 12-miesięczną stopę inflacji CPI-U zgłoszoną przez rząd federalny USA.
Wskaźnik FPI śledzi 12-miesięczną stopę inflacji i jest z nią powiązany, co oznacza, że będzie dostosowywał się co miesiąc zgodnie z indeksem cen konsumpcyjnych. FPI zwiększa swoją wartość zarabiając na bazowym skarbcu, utworzonym przez użytkowników wybijających i wymieniających FPI za pomocą FRAX. FPI ma być więc stablecoinem uwzględniającym inflację, który ma służyć jako prawdziwe "Store of Value".
FPIS, to z kolei token zarządzający, który będzie łapał wartość podobnie do FXS poprzez zysk aktywów w skarbcu FPI, a także służy jako element bezpieczeństwa, jeśli skarbiec nie zarobi na tyle, aby zyskać wartość w porównaniu do CPI. W takim momencie FPIS zostanie wybity i sprzedany, aby “nadrobić”.
Zagrożenia Frax. Czy FXS grozi spirala?
W związku z wydarzeniami na początku maja i upadkiem UST, pierwsze pytanie, jakie wszyscy sobie zadają, gdy słyszą “algorytmiczny” brzmi zapewne; Co ze spiralą?
Zagrożenia we Frax istnieją, jednak nie są tak ogromne jak w przypadku Terra. FRAX jest zabezpieczony w odpowiednim dla danej sytuacji rynkowej stopniu. Oznacza to, że jeśli po wydarzeniach z Terra wiele osób nie będzie kwapić się do inwestycji w tego typu stablecoiny, zabezpieczenie FRAX będzie utrzymywane na wysokim poziomie, aktualnie 89.5%. Oznacza to, że cena FRAX, niezależnie od ceny FSX nigdy nie powinna spaść niżej niż $0.895 ze względu na zabezpieczenie i mechanizmy stabilizujące opisane wyżej. Jeśli CR spadnie do 80%, to cena nie powinna spaść niżej niż $0.8 itd.
FXS ma problemy podobne do LUNA, ale są one niwelowane poprzez zabezpieczenie i CR. Spadająca cena FXS oznacza więcej tokenów wybijanych, gdy ludzie wychodzą z FRAX, ale mechanizmy veFXS generujące zysk, oraz ruchome CR, które będzie się zwiększać w czasie niekorzystnych wydarzeń mają zapewnić pewien limit, który nie zostanie przekroczony.
Frax mimo tego, że jest projektem "trustless" w pewnym stopniu opiera się na zaufaniu do protokołu odwzorowywanym przez CR. Im wyższa wiara we FRAX i jego możliwości tym CR może spaść niżej, im niższe zaufanie, tym większe wymagane zabezpieczenie, aby przyciągać użytkowników.
Frax został zaudytowany przez Trial of Bits, które znalazło kilka wad. Wiele nadal nie zostało naprawione lub określone przez zespół Frax jako “znane zagrożenia” lub “naprawione gdy będą bardziej zdecentralizowani”. W tym miejscu znajdziecie całość raportu.
Innym zagrożeniem dla FRAX jest współpraca z wieloma protokołami, co zwiększa możliwości ataków nie tylko bezpośrednio na Frax, ale właśnie na te protokoły, co może skutkować utratą części zabezpieczenia lub niewykrytymi ekspolitami.
Dodatkowo USDC, które stanowi główne zabezpieczenie jest scentralizowanym stablecoinem, który ma kontrolę nad swoim smart kontraktem i może blokować środki użytkowników poprzez wprowadzenie adresów na czarną listę. Jest to jedno z częstszych pytań zadawanych jeśli chodzi o ten projekt; “Co się stanie, gdy Circle zablokuje USDC Frax?”. Odpowiedź na nie można uzyskać np. w tym tweecie:
Anon: But can regulators shutdown Frax directly. Either because the founder of the protocol is domiciled in the US
— samkazbot (@samkazbot) May 25, 2022
Podsumowanie
Frax jest zaawansowanym protokołem nie tylko częściowo algorytmicznego stablecoina, ale i ciekawego stablecoina FPI, który jest powiązany z inflacją dolara. Ewentualny sukces Frax bezpośrednio przekłada się na cenę bardzo ważnego dla projektu FXS, którego posiadacze decydują o projekcie i biorą na siebie największe ryzyko, ale w zamian zarabiają zysk generowany przez pracujący kapitał Frax oraz cieszą się ze wzrostu ceny FXS, o ile oczywiście cały projekt odnosi sukces.
Jednak nie ma rozwiązań idealnych. FRAX nie jest w 100% bezpieczny, a sam projekt ma kilka niezałatanych wad i możliwych wektorów ataku odkrytych przez audyty. FXS jako kryptowaluta, której cena może wahać się dość znacznie, jest podatny na niekorzystne wahania, nieco przypominające te z LUNA, ale zdecydowanie nie aż tak gwałtowne i dotkliwe.
Zabezpieczenie, które posiada FRAX sprawia jednak, że nawet jeśli jakaś strata w wyniku spadków ceny FXS nastąpi, cena stablecoina powinna zatrzymać się w okolicy aktualnego CR, co znacznie ogranicza potencjalne straty.
Frax jest zdecydowanie krokiem w dobrym kierunku, który optymalizuje efektywność kapitału, ogranicza ryzyko i zapewnia prawdziwy zysk inwestorom.
