Wczesna faza rozwoju zdecentralizowanych rozwiązań nadal powoduje problemy związane ze skomplikowaniem używania aplikacji, czy poświęcania decentralizacji, na rzecz łatwej obsługi. Dodatkowo sama natura kryptowalut takich jak Bitcoin, które od lat zyskują na wartości sprawia, że niechętnie go wydajemy, a widmo nagłych spadków wartości nie zachęca przedsiębiorców do akceptacji płatności w tej formie.
Wiele rozwiązań wymaga też od nas poznania długiego i niemal niemożliwego do zapamiętania ciągu znaków, który służy w kryptowalutach jako adres. O ile dla wielu osób nie jest to większy problem, w końcu przelewy bankowe również wymagają podania danych, tak rozwiązania pozwalające przesyłać płatności w banalny i szybki sposób zawsze są w cenie.
Celo dzięki temu jak działa i na co pozwala, wkracza do rynku zdecentralizowanych finansów, nie tylko starając się zrewolucjonizować płatności, ale także znacznie mocniej otwiera się na rozwiązania mobilne, które coraz mocniej dominują na rynku urządzeń, z jakich korzystamy.
Artykuł nie stanowi porady inwestycyjnej. Mimo dołożenia wszelkich starań nie gwarantujemy poprawności danych zawartych w tym artykule. Dzięki zarządzaniu kryptowaluty często zmieniają zasady i szczegóły działania protokołu. Artykuł należy do cykli Przewodnik po oraz Fundamentalna Krypto-Analiza.
Czym jest Celo?
Celo to otwarta i zdecentralizowana platforma, która próbuje stworzyć nowy system monetarny. Celo jest łańcuchem bloków kompatybilnym z EVM, który korzysta z protokołu konsensusu Proof-of-Stake (PoS) i niezwykle wydajnego lekkiego klienta.
Jest to bardzo ambitny projekt, którego celem jest umożliwienie i przede wszystkim ułatwienie każdemu posiadaczowi smartfona zarządzania swoim kontem, wysyłania pieniędzy znajomym i płacenia sprzedawcom.
Celo reklamuje się jako najlepsze rozwiązanie przeznaczone dla grupy użytkowników urządzeń mobilnych, na których skupia się w obrębie swoich działań i rozwoju.
Elementami, przy pomocy których Celo chce osiągnąć swoje cele są:
- Lightweight Identity - Wygodniejszy UX dzięki wykorzystaniu numeru telefonu jako adresu
- Mechanizm algorytmicznych stablecoinów zabezpieczonych dodatkowo wieloma aktywami
- Lekki klient mobilny
- Standardowe dla systemów blockchain zachęty dla uczciwości i decentralizacji
Natywną walutą sieci jest CELO, który spełnia kilka ważnych funkcji w ekosystemie.
Kryptowaluta CELO
Posiadający ograniczoną do 1 mld tokenów podaż CELO służy w sieci do jej zabezpieczania, zarządzania, czyli głosowania nad wieloma aspektami działania sieci oraz do pokrywania opłat transakcyjnych, choć akurat w tym wypadku opłaty można uiszczać nie tylko w CELO.
Użytkownik wysyłający cUSD może zapłacić opłatę transakcyjną ze swojego salda Celo Dollar (cUSD), więc nie musi posiadać CELO w celu dokonywania transakcji, co jest kolejnym z ułatwień korzystania z sieci, choć odbiera minimalnie wartość głównej walucie sieci, na szczęście ze względu na mikroskopijne opłaty bardzo niewiele.
Oprócz tego CELO ma jeszcze jeden bardzo ważny cel, jest wykorzystywany do zabezpieczania wartości stablecoinów wybijanych w protokole. Celo pozwala wybijać dowolne stablecoiny na poziomie protokołu o ile zarządzanie je zatwierdzi i zgodzi się na to, aby dołączyły do sieci.
Ostatnim na krótkiej liście wspieranych stabilnych tokenów odpowiadającym wartością walucie fiat jest cREAL (waluta brazylijska).
Początkowa dystrybucja CELO, wcześniej nazywany Celo Gold, źródło: medium.com/celoorg
Początkowo zostało rozdystrybuowane 600 mln CELO, czyli 60% maksymalnej podaży. Pozostałe 400 mln przez dziesiątki lat ma być wypłacane w ramach wynagrodzenia dla stakujących i zabezpieczających sieć walidatorów w “nagrodach epok”.
Nagrody Epoki trafiają do kilku miejsc. Są przeznaczone dla walidatorów i stakujących, funduszu wspólnotowego, o którego wykorzystaniu decydują posiadacze CELO oraz funduszu kompensacji emisji dwutlenku węgla.
Celo ma negatywny ślad węglowy. Niestety wspominanie o tym nadal jest ważne jak pokazują, chociażby doświadczenia Celo, gdy zawarte zostało partnerstwo z platformą Kickstarter, która ma stworzyć własne rozwiązania w tej sieci i gdy społeczność najpopularniejszej platformy pozwalającej zbierać fundusze wykrzyczała: “coś tam, coś tam, blockchain i środowisko”.
Jak działa Celo?
Przejdźmy do konkretów i tego jak Celo pragnie osiągać swoje cele. Przede wszystkim Celo cały czas wspomina o byciu pierwszą „mobilną platformą DeFi”, jednak nie oznacza to, że walidtorzy sieci działają na urządzeniach mobilnych, ponieważ nadal muszą uruchamiać węzły na dość mocnym sprzęcie, ale to, że Celo mocno upraszcza i wspiera proces budowy rozwiązań dla urządzeń mobilnych oraz cały czas rozwija lekkiego klienta z ultraszybką synchronizacją, pozwalającą zweryfikować stan łańcucha w kilka chwil.
Lekka Warstwa Tożsamości
źródło: docs.celo.org
Zacznijmy od jednej z głównych cech projektu, dzięki której nazywany jest „mobilnym”.
Celo oferuje tzw. lekką warstwę tożsamości, czyli rozwiązanie, które pozwala użytkownikom aplikacji identyfikować i bezpiecznie przeprowadzać transakcje tylko za pośrednictwem numerów telefonów.
Co więcej, możemy „zaprosić” kogoś do sieci i wysyłać transakcje na numery, które portfela Celo jeszcze nie założyły.
Powiązanie numeru telefonu z adresem w Celo działa dzięki specjalnemu szyfrowaniu. Użytkownicy generują własną parę kluczy prywatny/publiczny w tradycyjny sposób, a następnie rejestrują swój klucz publiczny w publicznej i zdecentralizowanej bazie danych, w specjalnym smart kontrakcie.
Wszystkie dane muszą zostać poświadczone. Bezpieczne zdecentralizowane źródło losowości jest wykorzystywane do wybrania pewnej liczby walidatorów, które będą produkować i wysyłać za pośrednictwem SMS-ów podpisane tajne wiadomości, które działają jako poświadczenie własności numeru telefonu.
W taki sposób nasz numer telefonu staje się adresem, a dokładniej mówiąc zostaje powiązany z adresem. Adresy typowo kryptowalutowe (0x…) są nieodłączną częścią Celo.
Celo wprowadza i rozwija także wiele systemów, które mają pomóc utrzymać prywatność numerów telefonów z powiązanymi adresami. Jednym z takich systemów jest Oblivious Decentralized Identifier Service (ODIS), dzięki któremu na blockchainie nie są zapisywane numery telefonów a tylko zakodowana informacja.
Konsensus, walidatorzy i nagrody
źródło: docs.celo.org
Protokół konsensusu Celo opiera się na implementacji zwanej Istambul (IBFT). Istnieje maksymalny limit liczby aktywnych walidatorów, który można zmienić za pomocą propozycji zarządzania, a który obecnie wynosi 110. Aktywny zestaw walidatorów jest określany w procesie Proof of Stake i jest aktualizowany na koniec każdej epoki, czyli codziennie.
Więcej szczegółów dotyczących działania konsensusu Celo znajdziecie w tym wideo:
Posiadacze CELO, mogą brać udział w konsensusie i zdobywać za to nagrody poprzez delegację znaną z wielu innych projektów POS. Różnicą w przypadku Celo jest jednak to, że konta nie oddają głosu bezpośrednio na walidatorów, ale zamiast tego głosują na grupy walidatorów, z których każda składa się z maksymalnie 5. Grupa walidatorów jest porównywana do partii. Każda ma swoich członków, czyli uporządkowaną listę walidatorów kandydatów i każdy może utworzyć swoją grupę.
Walidatorzy mogą dowolnie dołączać do sieci i tworzyć grupy o ile wniosą zabezpieczenie w postaci CELO. 10000 CELO, aby zarejestrować swój węzeł i 10000 za każdego członka nowo rejestrowanej grupy.
Zanim będzie można przystąpić do głosowania, należy zdeponować CELO w smart kontrakcie Locked Gold, który może być używany do: oddawania głosów w wyborach walidatorów, utrzymywania stawki w celu spełnienia wymagań rejestracji jako walidator lub grupa walidatorów, a także głosowania w propozycjach zarządzania w łańcuchu.
Odblokowanie środków z kontraktu trwa 3 dni.
Nagrody są wypłacane w ostatnim bloku epoki i trafiają do:
- Walidatorów
- Delegatorów
- Funduszu wspólnotowego
- Funduszu kompensacji emisji dwutlenku węgla
- Zwiększają rezerwę stablecoin, jeśli jest ona niewystarczająca
Większość nagród dla walidatorów i grup jest denominowana w cUSD, ponieważ twórcy Celo słusznie zauważają, że większość wydatków operatorów węzłów zostanie poniesiona w walutach fiducjarnych, a takie podejście pozwala łatwiej obliczyć zwroty z inwestycji. Oprócz nagród w cUSD otrzymują oni jednak także określoną przez inflację ilość CELO.
Walidatorzy zarabiają także „napiwki”. Część opłaty gas, znana jako „base fee”, jest przekazywana do Community Pool. Pozostała część opłaty, znana jako napiwek, jest przekazywana walidatorowi, który proponuje blok. System podobny i zaczerpnięty z EIP-1559 Ethereum, ale bez spalania.
Lekki klient
Bardzo ważnym aspektem każdej kryptowaluty jest decentralizacja i możliwość komunikacji z blockchainem bez pośredników, którym musimy chcąc nie chcąc ufać.
Celo zapewnia niezwykle szybką i bezpieczną synchronizację, aby umożliwić lekkim klientom niemal natychmiastowe śledzenie bieżącego stanu blockchain Celo. Oznacza to, że nawet użytkownicy ze słabszym sprzętem i niską przepustowością internetu mogą korzystać z Celo w sposób zdecentralizowany.
Lekki klient drastycznie zmniejsza ilość danych i czas wymagany do synchronizacji z łańcuchem bloków.
Aplikacja portfela uruchamia na urządzeniu każdego użytkownika oprogramowania Blockchain Celo i działa jako „lekki klient”. Pozwala wysyłać żądania dotyczące danych konta i transakcji oraz podpisywać i przesyłać nowe transakcje, ale nie otrzymują ani nie zachowują pełnego stanu łańcucha bloków.
Lekki klient komunikuje się z pełnymi węzłami, które w Celo również mogą być wynagradzane właśnie poprzez opłaty od lekkich węzłów za przekazywanie ich żądań do walidaotrów. Zachęca to do jeszcze większej decentralizacji. Według dokumentacji Celo gateway fees nadal są w fazie badań.
Oczywiście oprócz lekkich klientów i pełnych węzłów w sieci są również walidaotrzy, którzy biorą czynny udział w konsensusie Proof of Stake BFT.
Stablecoiny Celo i Mento
Skupmy się teraz na tym co Celo pragnie zrewolucjonizować, czyli na płatnościach. Stablecoiny w Celo są w swoim działaniu bardzo podobne do tego co robi Terra więc jeśli znasz ten projekt, powinieneś już domyślać się co i jak. Jeśli nie, oto krótkie wyjaśnienie.
Mento pozwala określić podaż stablecoinów, umożliwiając tworzenie nowego Celo Dollar poprzez wysłanie 1 dolara wartości CELO do rezerwy, lub spalenie Celo Dollara, wymieniając go na CELO o wartości 1 USD. Do poprawnego działania mechanizm wymaga dokładnej wartości kursu rynkowego CELO do dolara amerykańskiego, który uzyskuje dzięki wyroczniom.
Takie podejście stwarza automatyczne zachęty do arbitrażu. Gdy popyt na Celo Dollar wzrasta, a cena rynkowa jest wyższa, użytkownicy mogą kupić CELO o wartości 1 dolara amerykańskiego na rynku, wymieniając je z protokołem na jednego cUSD, i sprzedawanie po cenie rynkowej. Podobnie, w odwrotnej sytuacji.
Jednak w przypadku gdy wartość CELO do dolara amerykańskiego nie jest dokładnym odzwierciedleniem ceny rynkowej (np. w momencie dużych wahań na rynku lub problemów z wyrocznią), wykorzystanie takich rozbieżności może prowadzić do uszczuplenia rezerwy i kłopotów.
Mento, działa podobnie do giełdy AMM, wykorzystując funkcję stałego produktu, która ogranicza ryzyko wyczerpania rezerwy poprzez utrzymywanie puli CELO/cUSD. Kwoty w tych wirtualnych pulach są ponownie kalibrowane za każdym razem, gdy zgłoszona przez Oracle wartość jest aktualizowana.
Jeśli cena wyroczni jest prawidłowa, kurs wymiany będzie równy kursowi rynkowemu i nie będzie możliwości arbitrażu. Jeśli cena wyroczni jest nieprawidłowa, obie stawki będą się różnić i będzie istniała możliwość arbitrażu. Ponieważ użytkownicy wykorzystują tę okazję, model animatora rynku ze stałym produktem będzie dynamicznie dostosowywał kurs, aż do wygaśnięcia możliwości arbitrażu.
Każdy stablecoin Celo jest algorytmicznym stablecoinem, dodatkowo zabezpieczonym przez koszyk wielu aktywów przechowywanych w rezerwie.
Rezerwa
Rezerwa to zdywersyfikowany portfel kryptoaktywów wspierających zdolność protokołu Celo do rozszerzania i zmniejszania podaży stabilnych aktywów Celo, zgodnie z zapotrzebowaniem użytkowników.
Protokół Celo posiada wystarczające zabezpieczenie CELO do pokrycia ilości stabilnych aktywów w obiegu, które pochodzą z opłaty za stabilność pobieraną od sald Celo Dollar (cUSD), transfer z nagród epoki oraz wpływy ze spreadu podczas interakcji z mechanizmem animatora rynku w łańcuchu.
Rezerwa dąży do pewnej wcześniej ustalonej wartości zgodnej z zarządzaniem, choć oczywiście stosunek konkretnych aktywów może się wahać. Kwota CELO przydzielona do rezerwy może być zdywersyfikowana na inne aktywa nienależące do sieci CELO i jest systematycznie równoważona.
Tokeny CELO rezerwy przebywają w specjalnym smart kontrakcie, natomiast te spoza łańcucha są bezpiecznie przechowywane dzięki wykorzystaniu zatwierdzonych, wykwalifikowanych i licencjonowanych firm, które nie są umieszczone na czarnej liście Financial Action Task Force i nie podlegają sankcjom.
W momencie pisania w rezerwie znajduje się ponad 572 mln USD w aktywach, z czego 55% stanowi CELO. W rezerwie są znaczne ilości BTC oraz ETH. Ta rezerwa zabezpiecza niecałe 82 mln cUSD, 38,8 mln cEUR i 9.1 mln cREAL.
Ekosystem CELO
grafika: CeloDaily
Celo pozwala na tworzenie dowolnych tokenów, również takich jak popularne CBDC, choć wątpliwe, aby rządy zdecydowały się korzystać z publicznego łańcucha bloków. Tak czy inaczej, Celo jest gotowe na wprowadzanie tego typu rozwiązań, co potwierdza ich dedykowana zakładka na stronie o nazwie „Government”.
Największym pozytywnym "kopem" dla rozwoju Celo może okazać się… Terra, której sukces związany z UST może napędzić branżę nie tylko zdecentralizowanych stablecoinów, ale przede wszystkim tych algorytmicznych, które dodatkowo są zabezpieczone BTC i innymi aktywami. Do tej pory stablecoiny Celo sukcesów nie osiągały, a ich ogólna kapitalizacja to zaledwie nieco ponad 126 mln USD (24.03.22).
Celo posiada jednak świetną, niepowierniczą (non-custodial) aplikację Valora, która jest nie tylko łatwa w obsłudze, ale i posiada wspomnianą funkcję wysyłania pieniędzy na numer telefonu. Oprócz tego można z niej wypłacać na konta bankowe, a nawet karty przedpłacone. Staking jest możliwy natomiast z wykorzystaniem desktopowej wersji portfela Celo Wallet.
Sam ekosystem on-chain Celo nie jest mały, ale nie jest też znaczącym graczem na rynku. TVL w aplikacjach nie jest imponujący jak na projekt działający tak długo i wynosi nieco ponad 450 mln USD.
Liderem jest aplikacji Mento z około 70% dominajcą. Innymi znaczącymi aplikacjiami DeFi są Moola Market, Mobius Money, Ubeswap i SushiSwap.
Partnerstwa i wykorzystanie Celo wykraczają jednak poza protokoły DeFi i zachęcają firmy ze świata takie jak chociażby wspomniany Kickstarter, który ma uruchomić swoją platformę właśnie na tej platformie.
Innym z ciekawych partnerów platformy jest Deutsche Telekom, czyli popularny T-Mobile. Nie tylko zainwestowali w CELO i uruchomili walidatora, ale też udostępniają swoje API SMS, z którego walidatorzy mogą korzystać w celu wysyłania poświadczeń.
Jako ciekawostka, jednym z delegatorów węzła zarządzanego przez Deutsche Telekom jest jeden z najpopularniejszych VC na rynku, Andreessen Horowitz (a16z).
Wygląda na to, że wiele osób i znanych marek ma całkiem niezłe prognozy dotyczące kryptowaluty CELO…
Użyteczność, statystyki i... potencjał?
Celo wydaje się jednym z lepszych projektów jeśli chodzi o rynek płatności kryptowalutami, a aplikacja Valora działa całkiem nieźle.
Problemem jest niska kapitalizacja stablecoinów co oznacza niskie zainteresowanie, jednak jak już wspominałem akurat w tej kwestii sytuacja szybko może się zmienić. Może powstanie jakiś produkt Anchoro-podobny na Celo? Wysokie APY na stablecoinach jest ostatnio bardzo gorącą narracją, jak świetnie pokazuje LUNA, czy chociażby Waves, którego ostatnie wzrosty są podyktowane właśnie ogromnymi zwrotami, jakie wypłacają aplikacje Neutrino oraz Vires. W tej kwestii Celo może zrobić jeszcze wiele, a miejsca jest dość. Wystarczy, że troszkę kapitału odpłynie z USDT i USDC do cUSD. Może też cREAL zyska większą adopcję na rynkach brazylijskich.
Warto wiedzieć, że im większa adopcja stablecoinów, tym więcej CELO znajdzie się poza obiegiem, w rezerwie.
Bardzo dużo miejsca jest też na rozwój DeFi, które nieco kuleje w tej sieci i zdecydowanie potrzebny jest jakiś "ruch”.
Dobrze o projekcie świadczą partnerstwa z firmami świata rzeczywistego, o których już wspominaliśmy, a także ciekawe aplikacje jak impactMarket, czy Moss, którego tokeny MC02 są tzw. „kredytami węglowymi” na blockchainie Celo, które platforma ma w rezerwie.
Jeśli chodzi o statystyki sieci, to blockchain Celo przetworzył już ponad 106 mln transakcji, posiada ponad 8.2 mln utworzonych kont, a przez ostatni rok przetwarzał średnio 282 tys. transakcji dziennie. Warto pamiętać o tym, że transakcja transakcji nierówna, ale jest to i tak wynik bardzo dobry.
Przez ostatni rok dziennie z sieci korzysta ponad 22 tys. adresów (możemy z przymrużeniem oka uznać, że to liczba użytkowników). Znaczny wzrost jest widoczny od początków 2022 roku. Dd stycznia (do 23 marca) jest to średnio 70 tys. dziennie. Dla kontekstu, Ethereum ma ponad 500 tys. aktywnych adresów dziennie, Solana niecałe 600 tys., Smart Chain (Binance) ponad 1 mln. Pamiętajmy jednak, że są to znacznie bardziej rozwinięte ekosystemu i znacznie wyżej skapitalizowane projekty).
Podsumowanie
Projekt Celo jest na pewno jednym z ciekawszych, który może zostać z powodzeniem wykorzystywany w wielu krajach. Łączenie numerów telefonów z adresami jest ciekawe i pomocne w wykorzystywaniu cUSD i innych stablecoinów w ramach płatności i szybkiego przesyłania pieniędzy, choć konkurencja jest ogromna.
Projekt zasługuje na poświęcenie mu chwili uwagi, którą trzeba poświęcić przed podjęciem decyzji o inwestycji.
Czy CELO jest dobrą inwestycją? Odpowiedź na to pytanie pozostawiam już wam.
