W ekosystemie Cosmos kluczową rolę ma pełnić Cosmos Hub, czyli pierwszy łańcuch bloków działający w tej sieci.
Niestety twórcy zdecydowali się nazwać każdy kluczowy punkt tworzonego przez siebie projektu “Cosmos”. Mamy więc sieć Cosmos, Cosmos Hub i Cosmos SDK. Wyjaśnijmy krótko co każdy z tych terminów oznacza.
Cosmos SDK to narzędzia dla programistów, które standaryzują, ułatwiają i przyspieszają pracę nad własnym łańcuchem. Według programistów to jedno z najlepszych narzędzi (wielu twierdzi, że najlepsze) na rynku.
Cosmos Hub to pierwszy z łańcuchów należących do sieci Cosmos zbudowany przy wykorzystaniu Cosmos SDK, konsensusu POS Tendermint oraz IBC. To tutaj swój dom ma kryptowaluta ATOM.
Sieć Cosmos to wszystkie łańcuchy bloków połączone przez protokół IBC.
Po więcej informacji o IBC zapraszam tutaj:
Na potrzeby tego artykułu bardzo krótko wyjaśnijmy czym jest kluczowy protokół całego ekosystemu, czyli IBC. Pozwala on wszystkim łańcuchom w sieci Cosmos komunikować się między sobą. Protokół pozwala na takie funkcje jak przesyłanie tokenów między łańcuchami, zarządzanie wieloma kontami, czy już wkrótce Interchain Security.
Jakie podstawowe zadania ma ATOM w ekosystemie Cosmos?
Artykuł nie stanowi porady inwestycyjnej, a jest jedynie subiektywną opinią autora. Przed podjęciem decyzji wykonaj własny research oraz pamiętaj o ryzyku związanym z inwestowaniem.
Tokenomia ATOM
ATOM jest kryptowalutą inflacyjną i nie posiada ograniczonej podaży. W zależności od tego ile tokenów zostało zablokowane w stakingu roczna inflacja waha się od 7 do 20% rocznie. Idealną wartością w stakingu jest 66% podaży, a im więcej jest blokowane, tym niższa jest emisja, aż do osiągnięcia minimalnej, ustalonej na 7% rocznie. Dodatkowo w ramach nagród dystrybuowane są opłaty transakcyjne płacone przez użytkowników. Na wysokość zarobków wpływa także Community Pool, czyli specjalna pula, do której trafia 2% wszystkich nagród (inflacja + opłaty).
W obiegu znajduje się 300 mln tokenów, a aktualna inflacja ATOM to 12.55% rocznie, co jest wartością dość wysoką.
ATOM ma trzy główne wykorzystania: opłaty, bezpieczeństwo i głosowania oraz jedno “poboczne”, a mianowicie airdropy.
Każdy, kto chce wykonać transakcję na Cosmos Hub musi posiadać ATOM do pokrycia opłaty, jednak użytkownicy niedawno przegłosowali BRAK implementacji CosmWasm, czyli smart kontraktów w Hub-ie, co oznacza, że transakcje ograniczą się tylko do przesyłania wartości, aktywów poprzez IBC oraz do zabezpieczania innych sieci w ramach Interchain Security (ICS).
Użytkownicy stakując ATOM zapewniają bezpieczeństwo Cosmos Hub, za co otrzymują wspomnianą inflację oraz opłaty. W przyszłości walidatorzy mają zapewniać bezpieczeństwo także innym projektom w sieci przez wspomniane wyżej ICS, ale więcej o tym nieco później.
ATOM można wykorzystywać także jako głos w zarządzaniu, w którym posiadacze tokenów mają prawo głosować nad zmianami oraz wykorzystaniem tokenów znajdujących się w Community Pool (na moment pisania artykułu nieco ponad 1 mln ATOM, więc znaczne środki).
Oprócz tego mamy jeszcze jedno nieoczywiste i niegwarantowane wykorzystanie powiązane ze stakingiem i nagrodami - airdropy. Staking ATOM uprawnia użytkowników do otrzymywania tokenów właściwie każdego nowego łańcucha startującego w sieci Cosmos, co zapewnia dodatkową nagrodę do stakingu, a jednocześnie zachęca do sprawdzenia nowych rozwiązań.
Poza tym ATOM można w łatwy sposób używać w dowolnym łańcuchu ekosystemu dzięki IBC, np. jako jedna z głównych par w pulach Osmosis, w której aktualnie przebywa ponad 4.3 mln ATOM.
Tyle teorii. Przejdźmy do analizy każdego wykorzystania i odpowiedzi na pytanie, czy Cosmos jest ważny dla… Cosmos?
Sieć Cosmos a Cosmos Hub
Ekosystem Cosmos rośnie bardzo szybko. Źródło: Map of Zones
Każdy łańcuch sieci Cosmos wykorzystuje IBC łącząc się specjalnymi kanałami z innymi. Tworzy to dość sporo połączeń, które z czasem mogą stać się problematyczne. Główny łańcuch Cosmos (jak sama nazwa wskazuje) ma być “Hub-em”, czyli centrum sieci i to właśnie przez niego ma przebiegać cała komunikacja IBC łącząca wszystkie projekty ze sobą. Zmniejszy to ilość połączeń (zamiast 50 połączeń z każdym łańcuchem, można mieć 1 z Hubem, który skomunikuje nas z innymi) i doda wartość ATOM, który jest potrzebny do takich transferów.
Drugim ważnym zadaniem Hub-u jest zabezpieczenie innych łańcuchów poprzez funkcję Interchain Security.
Międzyłańcuchowe funkcje zapewniające komunikację i bezpieczeństwo mają nadawać wartość ATOM, które stanowi klucz do bezpiecznego działania konsensusu Tendermint w mechanizmie Proof of Stake.
Tokenomia będzie lepsza. Plusy Cosmos
Nawet jeśli wcale nie będzie aż tak różowo po wprowadzeniu Interchain Security i IBC Router jak twierdzą niektórzy, projekty już zgłaszają zainteresowanie korzystaniem z tych funkcji, a samo ich wprowadzenie jest ogromnym krokiem naprzód, który zdecydowanie polepsza tokenomię.
Da to walidatorom i delegującym na Cosmos Hub kolejną zachętę w postaci nagród w tokenach projektu, który zabezpieczają, co zwiększy zwrot ze stakingu i w teorii powinno pozytywnie odbić się na cenie ATOM oraz jego bezpieczeństwie, ponieważ dodatkowe nagrody mogą zwiększyć ilość tokenów zablokowanych w stakingu.
IBC Router, czyli pośredniczenie w komunikacji IBC przez Hub, również wpłynie pozytywnie na ATOM, o ile będzie wykorzystywane… (nie udało mi się jeszcze potwierdzić, czy funkcja IBC Router już działa, ja tego nie widzę. Informacje są sprzeczne, a propozycja implementacji tego rozwiązania została przegłosowana już we wrześniu 2021 roku).
Wszystko co planują twórcy sprawi, że ATOM zachowa aktualne niezbyt duże wykorzystanie, a jednocześnie otrzyma dodatkowe możliwości, które zdecydowanie pozytywnie odbiją się na projekcie.
Niezależność
Ogromna niezależność łańcuchów oferowana przez Cosmos oznacza brak jakichkolwiek dodatkowych opłat (jak np. aukcje parachain, choć to, mam nadzieję, wyjaśniłem w artykule o tokenomiii DOT) oraz dowolność w czasie dołączenia do sieci, co przekłada się na większe możliwości dla nowych łańcuchów, także w projektowaniu tokenomii nowej sieci. Nie trzeba tu dostosowywać inflacji do głównego blokchaina, aby zaoferować coś w zamian za pomoc w zdobyciu miejsca.
Projekty już istniejące (np. dYdX) mogą chętniej wybierać Cosmos właśnie z tego powodu, jednak nowe łańcuchy i tak mają ogromne inflacje, a dodatkowo muszą zachęcać waldiatorów do zapewniania bezpieczeństwa sieci nagrodami, więc w przypadku sieci, które dopiero startują, nie ma to większego znaczenia czy finansujemy nagrody i walidatorów, czy aukcję i kolatorów.
Kolejny plus podejścia Cosmos do budowy wielołańcuchowego ekosystemu ma przekładać się na większe bezpieczeństwo, żywotność i decentralizację sieci. Tutaj chodzi o to, że - jak twierdzą niektórzy - w Cosmos nie ma jednego punktu zapalnego. Upadek/Atak na Cosmos Hub nie odbije się na sieci w żaden sposób oprócz spadku wartości ATOM i problemów z IBC, a nawet przy działającym dzielonym bezpieczeństwie (ICS), tylko kilka projektów zostałoby pociągnięte “na dno”.
Warto dodać, że sam rozwój sieci Cosmos i coraz większa liczba łańcuchów, które na pewno będą połączone ze sobą poprzez IBC umożliwi większe wykorzystanie ATOM. Tokeny będą wędrować do każdego nowego projektu i tam spełniać różne funkcje.
SDK i Tendermint są genialne, tylko czy ma to znaczenie dla ATOM?
Czy Cosmos SDK jest świetnym narzędziem? Według programistów jednym z najlepszych, o czym świadczą nie tylko opnie, ale i pokazuje jego wykorzystanie. Czy Tendermint jest jednym z najlepszych konsensusów? Znów tak, co pokazują dane.
Jednak w tym wypadku inwestycja w token, to nie inwestycja w technologię, która jak pokazuje wiele projektów nijak ma się do sieci Cosmos, a już tym bardziej do samego ATOM (np. Binance Chain i Polygon wykorzystują narzędzia Cosmos… i co z tego ma ATOM?).
Cosmos SDK; v1.cosmos.network/sdk
Wszystkie funkcje, jakie już działają oraz te, które będą działać w przyszłości są projektowane z zamysłem dawania projektom wyboru. Cosmos daje wszystkim maksymalną wolność (w przeciwieństwie np. do Polkadot. Przypominam o wspomnianym wcześniej tekście o tokenomii DOT).
I tutaj zaczynają się…
Problemy ATOM
Czy wolność wyboru to problem? Niekoniecznie, chyba że mówimy o bezpieczeństwie całej sieci i konsekwencjach, jakie wiążą się z takim, a nie innym podejściem, które niestety negatywnie wpływa na popyt i wykorzystanie ATOM.
Jak opisywałem w artykule Cosmos vs Polkadot główną różnicą między tymi sieciami jest znaczenie ich głównych łańcuchów (Hub i Relay Chain) dla całej sieci oraz podejście do bezpieczeństwa.
Cosmos pozwala każdemu projektowi zabezpieczać się za pomocą własnych tokenów. To daje wiele plusów, ale ma także konsekwencje takie jak ataki 51%, czy zagrożenie dla konsensusu, który może stać się niemożliwy do osiągnięcia jeśli ktoś przejmie ponad 33% tokenów (nie ogólnie, a w stakingu).
Większość łańcuchów działających w sieci Cosmos ma mniejsze bezpieczeństwo i żywotność niż Cosmos Hub.
Projekt ekosystemu Cosmos - KAVA. Nakamoto Coefficient= 2. 51% u 4 walidatorów
Każda decyzja podejmowana przez projekt ma konsekwencje zarówno pozytywne, jak i negatywne. Warto je znać przed ewentualną inwestycją. Ta konkretna decyzja sprawia, że z jednej perspektywy Cosmos jest bezpieczniejszy, bo dzieli swoje bezpieczeństwo na różne sieci zależne od innych tokenów, z drugiej, jest wręcz przeciwnie.
Dochodzi tutaj także zagrożenie komunikacji IBC. Jak możemy przeczytać w oficjalnym źródle:
[..] IBC nie korzysta z zaufanych stron trzecich. Oznacza to, że jeśli ufasz dwóm konkretnym łańcuchom co do funkcji, które zapewniają (i domyślnie ich mechanizmom konsensusu), to nie ma dodatkowego założenia dotyczącego zaufania podczas korzystania z IBC do interakcji między tymi łańcuchami.
To oznacza, że jeśli jeden konsensus jest mniej bezpieczny mogą wystąpić problemy, co pokazała choćby LUNA (nie bez powodu pojawiły się ostrzeżenia o bezpieczeństwie środków np. na Osmosis).
Moja opinia na ten temat (o ile kogoś obchodzi) jest niestety negatywna i uważam, że wcale nie poprawia to bezpieczeństwa i decentralizacji, zwłaszcza że operatorzy węzłów w wielu łańcuchach sieci Cosmos i tak są podobni.
Wolność wyboru sposobu zabezpieczenia swojej sieci ma wadę także związaną z tokenomią i wpływa na wartość tokena ATOM, w końcu nie stanowi on głównego punktu bezpieczeństwa sieci, a jedynie odpowiada za bezpieczeństwo Hub-u.
Jednak chyba największym problemem jest to, że sieć Cosmos… nie potrzebuje Cosmos Hub. Gdyby jutro Cosmos zniknął, nikt by nie zauważył. Oczywiście przesadziłem, ale prawda jest taka, że właściwie nic by się nie stało, gdyby nagle porzucono pracę nad Hub-em. To ma swoje plusy dla sieci jako ogółu, ale i minusy, ponieważ pokazuje słabość Hub-u i ATOM.
Interchain Security
Oto kolejny problem w maksymalnej wolności i niezależności oferowanej przez Cosmos. W momencie wprowadzenia tak długo wyczekiwanego Interchain Security istniejące łańcuchy i tak prawdopodobnie nie będą z tej funkcji korzystać, co więcej, mogą i będą stanowić konkurencję, ponieważ każdy działający łańcuch w sieci może zapewniać dzielone bezpieczeństwo innym (Evmos, Juno i kilka innych już zapowiedziały, że będą to oferować, co oznacza, że nie będą korzystać z usług Hub-u).
Oczywiście jeśli ktoś chce korzystać z takiej funkcji to powinien wybrać najbezpieczniejszy łańcuch, jakim nadal jest Hub, ale pokazuje to, że ATOM wcale nie zyska nagle magicznej wartości po wprowadzeniu długo wyczekiwanych aktualizacji. Jednak nie można się nie zgodzić z tym, że te zmiany są zdecydowanie na plus.
Przewidywania dla ATOM. Wersja “Bullish” i “Bearish”
Bullish, czyli przewidywania pozytywne dla ceny ATOM mają związek z ciągłym rozwojem sieci i dołączaniem nowych projektów przy znacznym wykorzystywaniu Hub-u we wspomnianych wcześniej funkcjach ICS i Router. Jeśli Cosmos Hub stanie się prawdziwym centrum tej ogromnej sieci to ATOM nawet pomimo sporej inflacji będzie zyskiwał na wartości i ma potencjał wkroczyć i utrzymać się w top 10 przyszłego, miejmy nadzieję ogromnego rynku kryptowalut.
63% podaży znajduje się w stakingu, co nie stanowi szczególnie dużej wartości w porównaniu do innych sieci POS, ale i tutaj jest szansa na wzrost wraz z postępującą adopcją, rozwojem ekosystemu i możliwością otrzymywania airdropów, co zgodnie z mechanizmami sieci przełoży się także na niższą inflację!
Wersja Bearish, czyli ta mniej pozytywna wydaje się niestety realniejsza. Od razu zaznaczam, to nie oznacza, że ATOM jest zły i nie uda się na nim zarabiać. Podczas hossy zwroty zapewni wzrost ceny ATOM, staking, jak i airdropy nowych tokenów, które otrzymamy w ramach bonusu za staking.
Jednak podejście projektu do wielu tematów sprawia, że wizja pozostania “Hub-em” raczej się oddala, a tokenomia, mimo iż poprawi się w przyszłości, nie jest najlepsza i w mojej opinii Cosmos nigdy nie osiągnie takiego znaczenia dla sieci jak wyobrażają to sobie najwięksi fani tego projektu.
Innymi słowy, w MOJEJ SUBIEKTYWNEJ I NICZYM NIEPOPARTEJ OPINII Cosmos Hub nie zostanie centrum sieci Cosmos, ponieważ jest ona zaprojektowana tak, a nie inaczej. Dlaczego to Cosmos Hub miałby zostać centrum IBC, a nie Osmosis, które aktualnie jest liderem w tej dziedzinie? Które już działające projekty poświęcą niezależność na rzecz nieco zwiększonego bezpieczeństwa zapewnianego przez ICS? Dlaczego same nie zaoferują tej usługi? Nawet jeśli nowe projekty będą korzystać z pełnych możliwości głównego łańcucha sieci, to ile z nich osiągnie sukces?
Ilość transakcji na Cosmos Hub nie jest duża i duża nie będzie ze względu na ograniczone możliwości oferowane przez ten łańcuch i jego cel, który “wyrył” się w umysłach inwestorów jako “centrum bezpieczeństwa i komunikacji”, a jak już wspomniałem, w mojej opinii (mogę się mylić) tym centrum nigdy nie będzie, a na pewno nie w takim stopniu jak wiele osób uważa.
Średnio 37 tys. transakcji dziennie, to niewiele. Rocznie oznacza to około $388 tys. w opłatach (według aktualnych danych)
Oczywiście ilość transakcji będzie rosła wraz ze wzrostem adopcji, ale nigdy nie przełoży się na wielkie zapotrzebowanie na ATOM do pokrywania opłat, a jako Store of Value inflacyjny ATOM również raczej służył nie będzie.
Spore airdropy dla stakujących są dużym plusem, ale brak mechanizmów spalania i dość wysoka inflacja to niewątpliwe problemy ATOM, które w dłuższej perspektywie odbiją się niekorzystnie (długi okres to 6 lat i więcej, więc bez paniki). Przy aktualnej 12% inflacji rocznej, podaż ATOM podwoi się w ciągu 7 lat i potroi w ciągu 11.
Tak naprawdę aktualnie kryptowaluta ATOM pozwala zabezpieczać nieciekawy Cosmos Hub, na którym niewiele się dzieje, ale z każdym kolejnym łańcuchem i aktualizacją będzie lepiej, choć nie aż tak dobrze, jak się wydaje czytając jednostronne artykuły o wpływie ICS na tokenomię ATOM...
Przyszłość całej sieci Cosmos wygląda bardzo dobrze, ale samego Hub-u i ATOM nie tak dobrze jak powinna. Rozwój możliwości ICS i Router wpłynie pozytywnie na tokenomię ATOM, jednak projekty muszą wyrażać zainteresowanie korzystaniem z nowych funkcji, a skoro nawet sprawa z Terra nie sprawiła, że wszyscy stwierdzili “musimy postawić na bezpieczeństwo i wybrać Cosmos Hub”, to co do tego doprowadzi?
Krążą pogłoski o "Atom 2.0", które ma zostać przedstawione we wrześniu na Cosmoverse, więc może już za dwa miesiące wiele się zmieni...
ATOM vs DOT
Wiem, że tego chcecie, więc to zrobię.
Mimo iż po przeczytaniu tego artykułu oraz o tokenomii DOT, sprawa jest raczej jasna, wcale nie uważam Cosmos za zły projekt, wręcz przeciwnie, stawiam zarówno na DOT, jak i ATOM (oraz projekty w tej sieci, np. Secret Network). W mojej opinii DOT ma lepszą tokenomię (i nie tylko), więc oczywiste, że mocniej angażuję się tam, ale potencjał Cosmos i wersja “Bullish”, czyli możliwość, że całkowicie mylę się co do Hub-u, sprawiają, że nie mogę ignorować tak obiecującej sieci i tokenów ATOM, które dają nieźle zarobić na stakingu i airdropach, a przyszła hossa (o ile nadejdzie) i tak podniesie wartość ATOM do rozmiarów, które zadowolą każdego.
Słyszałem wiele opinii o tym, że Cosmos SDK jest lepszy niż Substrate, że Tendermint jest jedynym z najlepszych konsensusów POS (i najszerzej wykorzystywanym), ale mam wrażenie, że nie odróżniamy tutaj genialnych narzędzi oferowanych przez Cosmos od wartości, jaka z powrotem trafia do ATOM, a ta jest niestety niewielka. Polkadot z kolei czerpie bezpośrednią wartość od projektów wynajmujących bezpieczeństwo Relay Chain. Nie ma kompromisów. Chcesz być w sieci Polkadot, musisz i chcesz dodawać wartość DOT poprzez aukcję, crowdloans i wykorzystywane DOT w swojej sieci.
Projekty ekosystemu Cosmos, nie muszą tak mocno skupiać się na ATOM, ponieważ ich bezpieczeństwo ani przyszłość nie zależy od tego projektu.
Napiszę jeszcze raz. Każda wada w oczach innej osoby może być zaletą, a zaleta wadą, zacytuję więc Thomasa Sowella; “Nie ma rozwiązań, są tylko kompromisy”.
Jeśli kompromisy Cosmos podobają Ci się bardziej niż te Polkadot, to możesz mieć zdanie całkiem odmienne od mojego.
Podsumowanie
Ekosystem Cosmos składa się z wielu świetnych projektów, a dodatkowo cały czas pojawiają się nowe, które niestety nie dodają tyle wartości ATOM jak wszyscy byśmy tego chcieli, co więcej uważam kilka z nich za lepszą inwestycję niż zakup natywnej waluty Cosmos Hub.
ATOM ma ogromny potencjał, a rozwój sieci w ciągu kilku lat i tak pewnie sprawi, że kilkanaście, a może nawet kilkadziesiąt projektów będzie traktować Hub jako… Hub. Niestety problemy związane z designem sieci i znaczeniem ATOM dla ekosystemu są widoczne i mogą sprawić, że przyszłość nie będzie tak różowa jak przewidują to zatwardziali fani projektu.
Oczywiście każda podana przeze mnie wada może być traktowana jako zaleta. Bezpieczeństwo rozłożone na różne projekty, ogromna wolność w projektowaniu, która będzie przyciągać już istniejące projekty, rozwinięty ekosystem IBC z wieloma Hub-ami itd., jednak mam wrażenie, że Cosmos stworzył genialny ekosystem, który będzie konkurencją dla ATOM i w długim terminie odbierał mu wartość, nie dodawał. W kryptowalutach oznacza to jednak, że zamiast +1000% ATOM zrobi +600% (cyfry przykładowe), więc chyba nie jest tak źle?
