Główną misją kryptowalut jest udostępnienie systemów, które nie polegają na jednej centralnej instytucji decydującej o tym kto i co może robić. Od czasu powstania Bitcoina kryptowaluty rozwinęły się na wiele różnych rynków i celują już nie tylko w sieć płatniczą i “Store of Value”, a w niemal każdą dziedzinę życia.
Jednak cały ten “zdecentralizowany” system w dużej części opiera się o scentralizowane platformy, które pozwalają wymieniać gotówkę na kryptowaluty, a także krypto na krypto. Co więcej, DEX, czyli giełdy zdecentralizowane, są ograniczone tylko do własnej sieci i choć istnieją rozwiązania, które wprowadzają Bitcoina lub dowolne inne aktywa, które nie bazują na konkretnej platformie, do innych sieci, tak wymaga to stworzenia postaci “powiązanego BTC”, znanego jako wrapped - WBTC.
Łańcuch syna Odyna wkracza do świata kryptowalut jako rozwiązanie, które pozwala na bezpośrednie wymiany wielu aktywów z różnych sieci.
Artykuł nie stanowi porady inwestycyjnej. Zawsze wykonaj własne badanie rynku i pamiętaj o ryzyku kryptowalut.
Czym jest THORChain?
THORChain jest niezależną siecią z własnym łańcuchem bloków, który działa jako międzyłańcuchowa zdecentralizowana giełda pozwalająca na bezpośrednie wymiany aktywów cyfrowych.
Dzięki THORChain można wymieniać BTC bezpośrednio z sieci Bitcoin na LTC, który trafi do nas na adres w sieci Litecoin. Jedynym miejscem, które pozwala na takie wymiany, oprócz tego projektu są scentralizowane platformy handlowe, co sprawia, że tak naprawdę (pomijając zakupy za gotówkę) THORChain rywalizuje właśnie z nimi o użytkowników.
Łańcuch został zbudowany z wykorzystaniem technologii Cosmos SDK i Tendermint oraz wykorzystuje a mechanizm Proof of Bond (podobny do Proof of Stake). W przyszłości ma wprowadzić IBC, aby dołączyć do szybko rozwijającego się ekosystemu Cosmos. Więcej o nim i tym, czym w ogóle jest IBC, oczywiście na Blokpres:
THORChain do swojego działania wykorzystuje znany z giełd DEX model AMM, czyli Automatic Market Maker. Dostosowuje ten model na własne potrzeby, o czym więcej napiszę później, w sekcji o tym jak działa ten projekt.
AMM działa wykorzystując pule składające się z pary kryptowalut, które są zasilane przez dostawców płynności, czyli tych aktywów/tokenów. Taka pula opiera się o algorytm, który definiuje ich cenę względem siebie.
THORChain pozwala tworzyć takie pule tylko z wykorzystaniem natywnego tokena projektu - RUNE. Każda pula w sieci działa w parach TOKEN/RUNE, np. BTC+RUNE, ETH+RUNE itp. Taki design nie przeszkadza jednak w bezpośrednich wymianach BTC na ETH (z perspektywy użytkownika).
Wymiana BTC na DOGE? Jak najbardziej!
Dostawcy płynności w zamian za jej wnoszenie otrzymują nagrody zarówno z emisji RUNE, jak i z opłat za wymiany (1/3 zarobków projektu trafia do dostawców, reszta do walidatorów). Dzięki temu nie tylko można wymieniać swoje kryptowaluty w sposób zdecentralizowany, ale także zarabiać na środkach w DeFi (ThorFi), które do tej pory nie miały takiej możliwości.
Ryzyko oczywiście istnieje i jest związane z nieuczciwym walidatorem oraz IL, o którym więcej dowiesz się tutaj, i które w THORChain nie do końca obowiązuje. Teoretycznie nadal cierpisz na „nietrwałą stratę”, ale jeśli w momencie wypłaty twoje środki (wraz z zarobionymi nagrodami) są mniej warte niż w wypadku gdybyś ich nie dostarczył do puli, THORChain pokryje straty. Pełne ubezpieczenie obowiązuje po 100 dniach od dostarczenia płynności.
Kryptowaluta RUNE
Podaż RUNE jest ograniczona do 500,000,000, których całość została wybita wraz ze startem sieci i jest dystrybuowana zgodnie z harmonogramem. Krzywa emisji została zaprojektowana tak, aby zaczynać się od około 30% APR i dążyć do 2% po 10 latach gdzie większość przychodów będzie już pochodzić z opłat.
Kryptowaluta RUNE pełni kilka kluczowych funkcji w całym systemie THORChain:
Płynność
Po pierwsze stanowi bazowe aktywo dla każdej puli płynności. Dostawcy mogą wnosić do puli aktywa w równych ilościach, np. $1000 BTC i $1000 RUNE lub tylko 1 kryptowalutę, ale zawsze odniesieniem jest RUNE.
Bezpieczeństwo
THORChain stosuje mechanizm Proof of Bond, w którym węzły muszą stakować ustaloną minimalną wartość RUNE. W zamian za staking tokenów zarabiają nagrody w postaci ⅔ generowanych co blok RUNE. W THORChain działa także mechanizm o nazwie “Incentive Pendulum”, który w razie zagrożenia zmienia proporcje przyznawanych nagród walidatorom i dostawcom płynności.
Zarządzanie i opłaty sieciowe
Oczywiście RUNE służy także do głosowań i jako główna waluta służąca do pokrywania opłat transakcyjnych. Może również być wykorzystywane, podobnie jak każda kryptowaluta, do przesyłania wartości.
RUNE jest kluczowe dla protokołu ze względu na jego udział w zabezpieczaniu sieci i wartości w tej sieci oraz kluczowego udziału w pulach płynności, a także ma dość jasny system ekonomiczny.
Jeśli ponad 80% RUNE będących w obiegu zostanie zablokowane w pulach płynności THORChain, zgodnie z założeniami ekonomicznymi kapitalizacja rynkowa RUNE powinna wynosić co najmniej trzykrotność wartości wszystkich aktywów innych niż RUNE zablokowanych w pulach THORChain (BTC, ETH, BNB, BCH, LTC, DOGE).
Dzięki temu można oszacować cenę RUNE w oparciu o przyszłą wartość zablokowaną (Total Value Locked - TVL) w THORChain, zakładając, że 80% RUNE znajdzie się w pulach (aktualnie jest to około 60%).
Jak określić potencjał TVL? Można porównać je do innych DEX na rynku, uwzględniając ich rozwój przez najbliższe lata lub nawet wziąć pod uwagę CEX, ponieważ możliwości THORChain mocno wpisują się w te oferowane przez scentralizowane platformy (bez możliwości wejścia w krypto za gotówkę i wyjścia do fiatów).
Jak używać THORChain?
Mimo tego, że projekt pozwala wymieniać aktywa z różnych sieci i używa wielu skomplikowanych systemów, o których jeszcze nie wspomnieliśmy, sama wymiana naszych kryptowalut w sposób zdecentralizowany jest bardzo prosta, choć wymaga stworzenia nowego portfela dla optymalnego doświadczenia.
Jednym z najlepszych miejsc będzie app.thorswap.finance, gdzie można utworzyć nowy wielosieciowy lekki portfel. Na wspomnianej stronie wystarczy kliknąć w prawym górnym rogu “Connect” i utworzyć nowy portfel - “Create Keystore” lub jeśli już mamy swój, wybrać “Connect Keystore”. Podczas łączenia należy wpisać hasło oraz importować z dysku plik txt.
Następnie można przesłać interesujące nas aktywa na odpowiednie adresy naszego portfela, utworzyć dodatkowy backup (zapisać frazę seed), dodawać płynność oraz wymieniać waluty.
Poradnik wideo na przykładzie DOGE znajduje się tutaj:
Cały proces wymian i dostarczania płynności nie różni się mocno od innych DEX.
Utworzony portfel najlepiej używać tylko do handlu i przetrzymywać tam małe kwoty i zabezpieczyć go bardzo mocnym hasłem, a plik keystore przechowywać na pamięci zewnętrznej.
Jak działa THORChain?
Przejdźmy do tego jak to w ogóle możliwe, że THORChain pozwala łączyć tak różne sieci i wymieniać aktywa bezpośrednio jedno na drugie.
Dzieje się to dzięki walidatorom, którzy uruchamiają protokół Bifröst oraz węzły każdej sieci obsługiwanej przez THORChain. Bifröst to interoperacyjny most umożliwiający kompatybilność z prawie wszystkimi głównymi systemami UTXO i tymi opartymi o konta.
grafika: docs.thorchain.org
Walidatorzy, Transakcje i „Skarbce”
W tym momencie działa 81 aktywnych walidatorów, z których każdy obsługuje węzły wszystkich wspieranych sieci. Każdy węzeł uruchamia „Bifröst”, który zajmuje się łączeniem z każdym łańcuchem. Po zsynchronizowaniu węzłów obserwują one adresy skarbców każdej sieci (vaults). Jeśli zobaczą transakcję przychodzącą, przekształcają ją w transakcję świadka THORChain, a następnie osiągają konsensus co do niej.
Wszystkie środki, jakie są wpłacane przez dostawców płynności znajdują się w dwóch głównych miejscach. Pierwszym z nich jest Asgard TSS Vaults, czyli główne skarbce, które przechowują wszystkie środki, jakie trafiają do THORChain. Drugim miejscem są Yggdrasil Vaults, czyli pomniejsze skarbce.
Yggdrasil Vaults
Zacznijmy od „Drzewa Strasznego” (z mitologii nordyckiej - Yggdrasil). Każdy aktywny walidator w sieci kontroluje swój mały skarb, a dokładniej mówiąc skarbiec z aktywami, którego wielkość odpowiada maksymalnie 25% stawki walidatora. W pewnym sensie są to “gorące portfele” znane z giełd CEX, które mają służyć do szybszej egzekucji poleceń wymian, w tym wypadku przesyłania aktywów zgodnie z wymianami użytkowników.
W teorii każdy walidator może “zabrać” środki ze swojej puli, ponieważ to on ją kontroluje, ale w praktyce zadziałałby slashing i straciłby 1.5x wartości skradzionych środków ze swojego stake w RUNE. Nie jest to najlepsza wymiana...
Asgard TSS Vaults
Asgard (w mitologii nordyckiej, główna kraina bogów) TSS Vaults są znacznie bardziej skomplikowane. Jak już wspomniałem, Asgard Vaults przechowują większość środków i możemy porównać to do portfeli “zimnych”. To właśnie do Asgardu użytkownicy wpłacają aktywa, a ten dysponuje środkami i rozsyła je do wszystkich Yggdrasili, ale tylko do pewnej ograniczonej ogólnie kwoty. Nie może zajść sytuacja, gdy walidator z ogromną ilością RUNE przejąłby znaczną część lub całość skarbców, nawet jeśli stanowiłoby to 25% jego stawki. Za każdym razem gdy zmienia się zestaw walidatorów THROChain (co kilka dni), są tworzone nowe główne skarbce. Liczba tych skarbców zmienia się w zależności od ilości walidatorów.
Środki w skarbcach muszą być jakoś kontrolowane. Dzieje się to w sposób zdecentralizowany dzięki środkowej części ich nazwy - TSS.
Threshold Signature Scheme (TSS) to projekt schematu podpisów, który został po raz pierwszy wprowadzony w 2018 roku przez Rosario Gennaro i Stevena Goldfeder. Jest w pewnym sensie kontem multisig znanym np. z Bitcoina, w którym więcej niż jeden klucz musi podpisać transakcję, aby została ona wysłana.
W TSS wcześniej określona grupa uczestników koordynuje się w celu generowania kluczy, jak i podpisywania transakcji. Członkowie komitetu generują „części klucza”, które przechowują lokalnie i są znane tylko danemu członkowi. Członkowie następnie łączą poszczególne części tworząc grupowy klucz prywatny, z którego można uzyskać grupowy klucz publiczny.
Klucz prywatny tak naprawdę nie istnieje, jest jedynie połączeniem wszystkich poszczególnych części.
Aby wysłać transakcję, trzeba utworzyć ważny podpis. Każdy członek „częściowo odblokowuje” transakcję, wykorzystując swoją część aż do momentu gdy odblokuje go wcześniej określona liczba użytkowników (np. 27 z 40) co poskutkuje wysłaniem ważnej transakcji.
Cały proces wielu podpisów jest dość długi jak na standardy łańcucha bloków, dlatego też stworzono pomniejsze skarbce Yggdrasil, które służą do szybszych wymian na DEX, ponieważ wymagają tylko jednego podpisu - właściciela węzła.
Incentive Pendulum
Wszystkie środki w sieci są kontrolowane przez walidatorów THORChain. Aby nie kusiło ich “przytulenie” dodatkowego BTC, sieć dąży do idealnej równowagi, która ma zapewniać bezpieczeństwo i nagrody wszystkim uczestnikom.
THORChain może znajdować się w kilku głównych stanach:
- Optymalny
- Niebezpieczny
- Nieefektywny
grafika: docs.thorchain.org
Stan optymalny jest tym do czego dąży cała sieć. W tym stanie cała stawka walidatorów stanowi równowartość RUNE zablokowanego na łańcuchu. Każda pula jest powiązana z danym aktywem, a ich wartość jest zawsze taka sama (50/50). Przykładowo, jeśli w pulach na THORChain znajduje się 100 mln USD wartości RUNE i 100 mln w aktywach „zewnętrznych”, idealnym stosunkiem wartości RUNE powiązanych przez walidatorów jest 200 mln USD RUNE.
W takim wypadku sieć działa bezpiecznie i stabilnie.
Jeśli ilość stakowanych RUNE jest mniejsza niż wartość kapitału w pulach płynności walidatorzy są niejako zachęcani do złego zachowania, ponieważ współpracując mogą ukraść BTC, ETH i inne cenne aktywa, poświęcając wartość RUNE (w takim wypadku cena RUNE spadłaby diametralnie).
Zachodzi wtedy sytuacja niebezpieczeństwa i nagrody wypłacane walidatorom rosną, a te trafiające do dostawców płynności spadają. Daje do większą zachętę do blokowania RUNE, a jednocześnie mniejszą dla dostarczania płynności.
Może też zajść odwrotna sytuacja, gdy wartość RUNE u walidaotrów znacznie przekracza tę zablokowaną w pulach płynności. Sieć jest wtedy nieefektywna, nagrody dla walidatorów maleją, a te dla dostawców płynności rosną.
Pula nagród, z której wynagrodzenie otrzymują walidaotrzy i dostawcy płynności pochodzi z opłat oraz inflacji RUNE.
Fragment wideo: https://youtu.be/dKMCpb4iQQ8
Continuous Liquidity Pools (CLP)
THORChain używa bardzo podobnego systemu do tego znanego z innych giełd DEX, jednak w tym wypadku opłaty za wymiany nie są stałe a zależą od “poślizgu” i uwzględniają aktualne koszty transakcji w obsługiwanych sieciach.
Im wyższy wymiana ma wpływ na pulę, tym większa opłata. Istnieje również opłata sieciowa, która służy do pokrycia kosztów gas w sieciach zewnętrznych.
Podczas zamiany dwóch aktywów, gdy jednym z nich nie jest RUNE, opłata jest naliczana dwukrotnie, ponieważ w grę wchodzą dwie pule, jednak użytkownik widzi pojedynczą opłatę i pojedynczą wartość poślizgu.
Model CLP ma kilka zalet. Według THORChain są to między innymi:
- Traderzy będą rywalizować o możliwości handlowe i hojnie płacić dostawcom płynności.
- Opłata uiszczana za każdą transakcję jest zależna od zapotrzebowania na płynność.
- Handlowcy są zmuszeni do rozważenia „domeny czasu”, czyli jak szybko chcą przeprowadzić każdą transakcję.
Podsumowanie
THORChain jest bardzo rozbudowanym projektem, który można by jeszcze długo omawiać, a RUNE stanowi kluczowy element całego ekosystemu.
Osoby, dla których decentralizacja jest jednym z kluczowych aspektów mogą mocno docenić możliwości projektu, który pozwala unikać scentralizowanych pośredników wymian międzyłańcuchowych. Warto jednak mieć na uwadze, że decentralizacja w THORChain jest znacznie mniejsza niż w przypadku wielu sieci, które obsługują walidatorzy RUNE. Decentralizację THORCHain zmniejszają np. ogromne wymagania co do ilości RUNE, jakie należy powiązać w węźle i ograniczona liczba walidatorów, ale wiele można tutaj jeszcze usprawnić.
Dzięki możliwościom oferowanym przez THORChain może on być jednym z kluczowych projektów dla zdecentralizowanej przyszłości kryptowalut, choć... wcale nie musi. Warto wiedzieć, że THORChain doświadczył już kilku problemów i ataków.
Zawsze przeprowadź własny research przed podjęciem decyzji i pamiętaj o ryzyku. Możesz też zamknąć oczy, krzyknąć “Walhalla czeka!” i kupić za wszystko co masz… Twoja decyzja.
