Hedera Hashgraph to projekt, który nie jest typowym blockchainem. Nie ma struktury jednego, uporządkowanego łańcucha bloków a jest skierowanym grafem acyklicznym (DAG). Hedera stosuje mechanizm Proof of Stake, konsensus Hashgraph aBFT, a głównym tokenem sieci jest HBAR.
Stworzona z myślą o masowej adopcji potrafi przetwarzać ogromne ilości transakcji, aktualnie ograniczone do 10000/sekundę, a wraz z wprowadzeniem shardingu, te ilości mogą zwiększyć się wielokrotnie. Znając pewne “kruczki” (poznasz je w tym artykule), które Hedera uwielbia stosować i to, co poświęca, aby uzyskać tak imponujące liczby, okazuje się, że… wcale nie są one imponujące.
Krytyka i wady, choć zauważalne na pierwszy rzut oka, nie zmieniają faktu, że już dziś różne firmy wykorzystują Hedera do budowy swoich rozwiązań i angażują się w taki, czy inny sposób w ten ekosystem. Firmy takie jak Google, LG, IBM, Ubisoft, Deutsche Telekom i wiele innych bierze aktywny udział w Hedera.
Artykuł nie stanowi porady inwestycyjnej, a jest jedynie subiektywną opinią autora. Zawsze przeprowadź własny research przed podjęciem decyzji i pamiętaj o ryzyku.
Czym jest i jak działa Hedera Hashgraph?
Hedera jest grafem stosującym mechanizm Proof of Stake i konsensus aBFT Hashgraph do osiągania ogólnosieciowej zgody co do uszeregowania i poprawności wykonywanych tam transakcji.
Graf stosowany przez Hedera (Hashgraph, czyli graf haszy) wyróżnia na tle blockchainu to, że wszystkie bloki dostają się do sieci, ze względu na brak hard forków i nieliniową metodę działania. W Hedera i innych projektach DAG, bloki nie są właściwie blokami. Są nazywane wierzchołkami, zdarzeniami lub w jeszcze inny sposób. W każdym razie chodzi tu mniej więcej o to samo - dodanie i wykonanie nowych transakcji.
grafika: hedera.com/hh_whitepaper_v2.1-20200815.pdf
W Hedera “bloki” są dodawane do sieci, weryfikowane i potwierdzane przez węzły konsensusu, o których nieco później.
Sam konsensus Hashgraph opiera się o protokół gossip, podobnie jak każda inna kryptowaluta. Węzły komunikują się między sobą i wysyłają do siebie otrzymane od użytkowników informacje, które następnie dodają do sieci.
W Hedera mamy do czynienia z “Gossip About Gossip”, dzięki któremu każdy węzeł wie o każdym zdarzeniu w sieci i kiedy miało ono miejsce. Najlepiej wyjaśni to pojęcie wideo:
Konsensus Hashgraph jest Asynchronous Byzantine Fault Tolerance, co oznacza, że działa asynchronicznie (nie stosuje założeń co do czasu dostania się wiadomości do sieci) i jest odporny na problem bizantyjskich generałów, gdzie pojedyncza jednostka lub mała grupa niestanowiąca więcej niż ⅓ stake, nie może ani powstrzymać konsensusu, ani wpłynąć na poprzednie transakcje.
Jeśli ⅔ stawki jest uczciwe, Hedera działa bez zakłóceń.
Jako że stosowany jest tu mechanizm Proof of Stake, to właśnie stawka, czyli ilość stakowanych tokenów przez węzły w sieci oraz delegowane do nich HBAR przez użytkowników decyduje o tym, kto ma największą siłę głosu.
Co ciekawe, w przypadku konsensusu Hedera mamy do czynienia z “wirtualnym głosowaniem”, co oznacza, że walidatorzy nie głosują na to, które transakcje są poprawne i jak je uszeregować poprzez wysłanie do siebie wiadomości, a robią to lokalnie.
Walidatorzy Hedera, dzięki “Gossip about Gossip” wiedzą, co inni walidatorzy wiedzą i kiedy się tego dowiedzieli, czyli jaki jest stan łańcucha. Posiadając te informacje zakładają jak inni walidatorzy zagłosowaliby na dane wydarzenia bez nakładania dodatkowej komunikacji, która doszłaby to takiego samego wniosku.
Podsumowując. Hedera, podobnie do innych sieci POS, działa, dopóki ⅔ jest uczciwa, a dzięki temu jak działa, transakcje są szybkie, tanie i ostateczne po kilku sekundach.
Co oferuje Hedera?
grafika: hedera.com/learning/hedera-hashgraph/what-is-hedera-hashgraph
Hedera chwili się przetwarzaniem 10000 transakcji na sekundę, a w przyszłości te wartości mogą być znacznie większe. Jednak te transakcje nie dotyczą wszystkich operacji.
Hedera oferuje trzy główne “usługi”.
Usługa “Token”, to po prostu przesyłanie i wybijanie tokenów w sieci. Wszystkie tokeny na Hedera są natywne, co oznacza, że nie potrzebują smart kontraktów (jak choćby te na Ethereum) do działania, co znacznie przyspiesza operacje, zmniejsza ich koszty oraz zapewnia bezpieczeństwo takie samo jak w przypadku HBAR. Oczywiście możliwe jest tworzenie dowolnych tokenów zarówno zamiennych jak i niezamiennych. Tutaj Hedera oferuje swoją ogromną przepustowość.
Smart kontrakty na Hedera mogą być tworzone w języku Solidity (Ethereum) i działają na maszynie wirtualnej Besu EVM. Taki design oznacza jednak znaczne zmniejszenie przepustowości. Możliwości obsługi nawet kilkuset transakcji na sekundę, czy przetwarzanie 13x więcej operacji niż Ethereum to nadal sporo, jednak nie brzmi tak dobrze jak "10000 na sekundę".
Innymi słowy, proste transfery środków lub wybijanie tokenów odbywa się na Hedera błyskawicznie i sieć nie ma problemów nawet z ogromnym zainteresowaniem, natomiast smart kontrakty działające na Hedera, choć nadal szybkie, nie są już tak imponujące jeśli chodzi o skalowanie.
Hedera Consensus Service
Przy trzeciej z głównych usług Hedera chciałbym zatrzymać się nieco dłużej. HCS jest również bardzo wydajny i oferuje zawrotne prędkości, ale jego wykorzystanie bardziej przypomina stosowanie Hedera jako “Layer 0”, niż platformy smart kontraktów.
HCS całkowicie dominuje aktualny ruch na Hedera. Ponad 99% transakcji wykonywanych w tej sieci, pochodzi właśnie z HCS.
Ten typ transakcji, odnosi się do operacji, które mogą przesyłać dane na Hedera. Projekty mogą tworzyć w tej sieci specjalne “tematy”. Można powiedzieć, że jest to kategoria danej transakcji. Np. aplikacja A tworzy temat, do którego przypisane są transakcje dotyczące tej aplikacji. Następnie poprzez węzły Mirror Nodes, aplikacja może przechowywać i odczytywać tylko te transakcje, które ją interesują. Projekty korzystają z HCS jako warstwy bazowej, ale logika tego co robią z tymi danymi jest już po stronie danego projektu. Hedera w ogóle nie musi "rozumieć" co zostało przesłane.
Hedera Consensus Service oferuje takim transakcjom, jak każdym innym, uczciwe uszeregowanie oraz zapewnia o ich poprawności. Jednak te transakcje nie wpływają na stan Hedera, która w tym przypadku w ogóle nie musi wykonywać żadnych transferów tokenów z adresów, oprócz wymaganych opłat transakcyjnych, czy aktualizować stanu smart kontraktów.
To oznacza, że konsensus Hedera jest wykorzystywany przez klientów jako usługa (consensus-as-a-service). Dowolne firmy, czy aplikacje mogą używać Hedera jako bazy do uszeregowania i zapisania tam transakcji, które przechodzą przez konsensus tego projektu.
HCS może być używany np. do śledzenia pochodzenia produktów w łańcuchach dostaw, rejestrowania transferów między sieciami blockchain, monitorowania urządzeń IoT i nie tylko.
Zapisanie?
Co do samego “zapisu” transakcji na Hedera. Węzły konsensusu tego projektu nie przechowują historii transakcji, a jedynie aktualny stan oraz krótką historię z kilku ostatnich minut.
Jest to wystarczający czas, aby inne węzły, znane jako Mirror Nodes, mogły pobrać i zapisać całą lub tylko część historii transakcji. Następnie aplikacje mogą komunikować się z tymi węzłami i wykorzystywać swoją logikę bazując na tych transakcjach.
Hedera zajmuje się szeregowaniem przesłanych danych oraz osiąga konsensus co do tego czy wszystko odbyło się poprawnie, ale następnie “zapomina” o tym co było. Aktualny stan jest więc zgodny z zasadami sieci, ponieważ wszystko co do niego doprowadziło takie było, ale bez historii zapewnianej przez różne usługi (jak eksploratory, dla których historia jest kluczowa) nie można by np. prześledzić drogi danych aktywów.
Hedera Council
Jak możemy wyczytać na stronie hedera.com/council:
Hedera rozwiązuje problemy decentralizacji poprzez oddzielenie zarządzania od konsensusu. Projekt zarządzania Hedera zapewnia, że żadna pojedyncza firma, mała grupa programistów lub operatorzy węzłów nie ma nadmiernego wpływu ani kontroli nad siecią.
Czy aby na pewno?
Tutaj wreszcie dochodzimy do jednego z największych zarzutów dotyczących tego projektu i wspomnianych wcześniej węzłów konsensusu. Aby zrozumieć dlaczego Hedera nie jest uważana za zdecentralizowaną i nie ma “szacunku na krypto-dzielni” musimy wiedzieć kilka rzeczy o Hedera Council.
Czym w ogóle jest Hedera Council? Jest to grupa firm, która jest najważniejsza dla sieci pod niemal każdym kątem. Aktualnie w Radzie znajdziemy 27 firm, w tym Google, Ubisoft, IBM, czy Boeing.
hedera.com/council
Choć widoczne na powyższej grafice firmy zdecydowanie robią wrażenie i niektórzy twierdzą, że jest to świetne, bo to uznane firmy, inni mają odwrotne wrażenie, że nie ma tu ani trochę decentralizacji. Dlaczego ta sama lista jest odbierana na dwa całkowicie różne sposoby?
Rada Hedera ma tak naprawdę dwa główne zadania. Pierwsze z nich to udział w konsensusie. Tylko węzły wyżej widocznych firm biorą udział w konsensusie Hashgraph, a aby dołączyć do sieci trzeba… złożyć aplikację (zapytać o pozwolenie) i być dużą, znaną firmą.
Drugim celem Rady są głosowania. Każda firma ma jeden głos niezależnie od stake jaki posiada w konsensusie. Głosują oni nad polityką członkostwa, ustalają zasady sieci, zarządzają skarbcem i zatwierdzają zmiany w kodzie platformy.
Innymi słowy, aktualnie posiadają niemal pełną władzę nad siecią Hedera.
Zarówno zarządzanie jak i konsensus są w tym przypadku systemami nie tylko mocno scentralizowanymi, ale i wymagającymi pozwoleń na dołączenie. Oba te punkty stanowią przeciwieństwo celu, “wartości” i w ogóle sensu istnienia kryptowalut. Jest to zapewne jeden z głównych powodów, dla których Hedera nie ma znaczącego poziomu adopcji wśród projektów Web3… ale może mieć w świecie Web2, o czym jeszcze wspomnę.
O ile Hedera planuje “w przyszłości” pozwolić dowolne dołączać i brać udział w konsensusie, o tyle zarządzanie pozostanie system wymagającym pozwolenia. Ten system premiuje te firmy, a nawet może zachęcać je do działania wbrew interesom sieci, ponieważ nie muszą one posiadać żadnego interesu w HBAR, oprócz sprzedaży nagród za udział w konsensusie, a dodatkowo mogą sobie przydzielać tokeny ze skarbca w zamian za… coś.
Co więcej, w przeciwieństwie do zdecentralizowanych rozwiązań, Council jest zarejestrowaną firmą w USA (Hedera Hashgraph, LLC), więc podlega wszystkim obowiązkom, także związanym z OFAC.
Ethereum ma podobny problem z OFAC w kwestii Tornado i można to wytykać, tyle że w przeciwieństwie do Ethereum, w Hedera nie ma niezależnych węzłów, które mogą sobie pozwolić na ignorowanie “nakazów” i wpływu rządu USA na sieć. Każdy walidator jest publicznie zweryfikowany, a jak możecie przeczytać w tym artykule, Rada już ustaliła, że cenzuruje pewne transakcje…
Hedera działa bardziej jak firma niż jak zdecentralizowany i otwarty projekt kryptowalut co z resztą świetnie pokazuje… zakaz tworzenia hard forków, który może zakończyć się pozwem od firmy Swirlds posiadającej prawo do własności konsensusu Hashgraph, na który udziela radzie licencji, za co zresztą otrzymuje 10% z zysków platformy, z ustalonym miesięcznym minimum.
Kryptowaluta HBAR
Paliwem sieci służącym do pokrywania opłat oraz wykorzystywanym w stakingu jest HBAR. Posiadający ograniczoną maksymalną podaż na poziomie 50 mld, został wybity wraz ze startem sieci. Początkowo 45% zostało przydzielone zespołowi, inwestorom, firmie Swirlds, rezerwie i innym celom widocznym na poniższej grafice.
grafika: źródło
O całości wykorzystania pozostałych niemal 55% środków decyduje Rada. W tej niezbyt pozytywnej dla użytkowników dystrybucji pochwalić trzeba transparentność. Hedera prowadzi stronę, na której raportuje jak wygląda zarządzanie skarbcem: https://hedera.com/treasury-management-report
Zgodnie ze schematem do 2025 roku w obiegu ma się znaleźć 61% podaży.
Natywny token Hedera jest używany do pokrycia opłat transakcyjnych w sieci oraz do stakingu.
Sam staking na Hedera jest pozbawiony jakiegokolwiek ryzyka. Nie ma żadnej blokady tokenów, które nawet po delegacji możemy używać w dowolnym momencie. Nie ma także slashingu, nawet jeśli walidator, którego wspieramy jest szkodliwy dla sieci. Walidatorzy (Rada) otrzymują nagrody za swoje zaangażowanie w konsensus, podobnie jak użytkownicy delegujący do nich tokeny.
Nagrody wypłacane są ze skarbca, do którego trafia także część opłat transakcyjnych.
Opłaty na Hedera są bardzo niskie, ale jest mnóstwo ich rodzajów. Co ciekawe są one liczone w USD, ale przeliczane i pobierane w HBAR zgodnie z aktualną wyceną tokena.
Czy brak decentralizacji przeszkadza Hedera?
Słowa takie jak “Web3”, czy “kryptowaluty” nie przychodzą raczej na myśl znając model działania Hedera, jednak czy to w czymś przeszkadza? Czy cena HBAR zależy od decentralizacji, czy może adopcji na rynku, w który ewidentnie celuje ten projekt i którym nie wydaje się DeFi?
Jeśli ktoś jest w krypto dla wartości, wolności, decentralizacji, itd., to Hedera nie jest adresem docelowym, a na pewno nie w aktualnej formie. Jednak nie można nie zauważyć, że Hedera przetwarza ogromne ilości transakcji i jest popularna wśród ogromnych korporacji oraz wykorzystywana przez firmy i projekty “Web2”.
Hedera przekroczyła już 3 miliardy transakcji i choć większość to “konsensus”, nie ma to związku z wiadomościami pomiędzy walidatorami (jak na Solana), a ze wspomnianą usługą HCS. Jednak zanim popadniemy w euforię, warto dodać, że za znaczną większość, odpowiada jeden projekt - AdsDax.
Czy to coś zmienia? Nie. Pokazuje, że przepustowość Hedera nie jest tylko na papierze, a to czy za te transakcje zapłacił jeden projekt, czy 100, nie ma większego znaczenia. Oczywiście im większy ekosystem, tym lepiej, ale już dziś możliwości Hedera pokazują, że można ją zaspamować transakcjami i przyjmie to bez problemu.
Hedera i HBAR celuje w pewne konkretne wykorzystanie i choć nie podoba mi się “alternatywna wizja decentralizacji” w wykonaniu Hedera i nie umieściłbym tego projektu pod żadnym względem w czołówce kryptowalut, widzę zarówno cel, jak i potencjał w HBAR. Tokenomia nie jest dobra, dystrybucja to żart, centralizacja i wymaganie pozwoleń, to nie “krypto”, ale w swojej grupie docelowej może zyskać sukces i jeszcze większą adopcję. Grupa docelowa to w tym przypadku firmy “Web2”, które jak wiemy, są nadal nieco większe niż cokolwiek w kryptowalutach...
Czy rosnąca adopcja Hedera wśród firm przełoży się na cenę HBAR? Odpowiedź jest bardzo prosta: pomidor.
